Nghị quyết số 57-NQ/TW và gần đây là nghị quyết 68-NQ/TW đang mở ra cơ hội thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư công nghệ. Để hai nghị quyết này thực sự tạo đột phá, cần có sự phối hợp chặt chẽ, chính sách rõ ràng để hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho doanh nghiệp.
Sản xuất của một doanh nghiệp cơ khí. Ảnh: LH
Chính sách hỗ trợ R&D còn thiếu thực chất
Dù có nhiều chính sách hỗ trợ, doanh nghiệp vẫn gặp khó trong chuyển đổi công nghệ. Ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch Tập đoàn Tân Long, cho biết để đưa gạo Việt vào thị trường Nhật Bản, công ty phải đầu tư lớn vào công nghệ bảo quản và chế biến, đòi hỏi vốn và công nghệ tiên tiến, trong khi lãi suất vay ngân hàng 8-10% là gánh nặng với ngành có lợi nhuận thấp.
Trong ngành dệt may, ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch Việt Thắng Jean, nhận định Việt Nam xuất khẩu thứ 3 thế giới nhưng phần lớn doanh nghiệp nhỏ sử dụng công nghệ truyền thống, gặp cạnh tranh lớn từ Trung Quốc. Ví dụ, gia công tại TPHCM giá 2,2 đô la/sản phẩm, trong khi Trung Quốc chỉ 1,7 đô la, nhờ ứng dụng công nghệ. Ông cho rằng chính sách hỗ trợ về vốn, thuế và đào tạo nhân lực chưa đủ mạnh và rõ ràng để thúc đẩy chuyển đổi công nghệ.
Mặt khác, trong bối cảnh hiện nay, chuyển dịch từ gia công sang sản xuất giá trị cao là chiến lược then chốt giúp Việt Nam nâng cao vị thế kinh tế. Đầu tư vào nghiên cứu phát triển (R&D) là yếu tố quyết định để nâng cao sức cạnh tranh và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, nhưng chính sách hỗ trợ R&D vẫn còn thiếu thực chất.
TS. Bùi Thanh Luân, Giám đốc Công ty Cơ điện tử Hiệp Phát, phản ánh doanh nghiệp gặp khó trong tiếp cận vốn vay, thuế nhập khẩu cao cho thiết bị nghiên cứu. Ví dụ, mua thiết bị từ nước ngoài bị áp thuế cao hơn mua mới, khiến nhiều doanh nghiệp nản lòng.
Ông Luân còn chia sẻ về tình trạng các doanh nghiệp khoa học phải “làm vì đam mê”, nguồn thu không đủ duy trì hoạt động nghiên cứu. Chính sách hiện tại còn tồn tại nhiều vướng mắc về quyền sở hữu kết quả nghiên cứu, thương mại hóa, khiến nhiều sáng kiến không thể phát triển thành sản phẩm thực tế.
Ông Nguyễn Ngô Long, Chủ tịch HĐQT Công ty Cơ khí Nhật Long, cho biết dù từng có đề tài nghiên cứu phát triển công nghiệp cơ khí được đánh giá cao, thủ tục xin hỗ trợ quá phức tạp khiến ông phải bỏ dở, gây lãng phí. Ông nhấn mạnh nhiều ý tưởng sáng tạo của doanh nghiệp chưa được phát huy do thiếu hỗ trợ, khuyến khích và cơ chế thực thi hiệu quả từ nhà nước.
TS. Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh muốn tự lực tự cường, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào khoa học, công nghệ. Các nước lớn đầu tư hàng ngàn tỉ đô la mỗi năm, còn Việt Nam mấy năm nay mới giải ngân vài trăm tỉ đồng. “Chính phủ cần có nguồn lực thích đáng để hỗ trợ doanh nghiệp và doanh nghiệp tư nhân phát triển công nghệ, không để các đề tài nghiên cứu rồi lại nằm trong ngăn kéo”.
Kỳ vọng từ các chính sách mới
Trong bối cảnh trên, các chuyên gia và doanh nghiệp kỳ vọng lớn vào đổi mới và cải cách, với bốn đột phá chiến lược gọi là “bộ tứ trụ cột”: nghị quyết 57, 59, 66 và 68, nhằm thúc đẩy đất nước phát triển mạnh mẽ. Những chính sách này không chỉ mang tính chất nền tảng mà còn là các bước đi quyết định nhằm thúc đẩy đất nước cất cánh trên con đường phát triển bền vững, sáng tạo và hội nhập quốc tế.
Đáng chú ý, Nghị quyết 57 mở rộng tiếp cận sáng tạo, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và công nghệ; trong khi Nghị quyết 68 đề cao vai trò của kinh tế tư nhân, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo qua cơ chế hỗ trợ thuế, quỹ phát triển, và giảm thủ tục hành chính.
Ảnh: TL
Gần đây, Bộ Tư pháp công bố hồ sơ thẩm định dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân theo Nghị quyết 68. Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và R&D nhằm thúc đẩy doanh nghiệp, tháo gỡ thủ tục, thể chế, mở đường cho làn sóng phát triển mới. Chính phủ đề xuất doanh nghiệp trích tối đa 20% thu nhập tính thuế lập quỹ phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số – nguồn tài chính tự chủ, thể hiện niềm tin vào khả năng sáng tạo của doanh nghiệp.
Ngoài ra, chi phí R&D được khấu trừ 200% vào thu nhập chịu thuế, gấp đôi mức hiện hành, thể hiện sự ghi nhận của nhà nước đối với đổi mới sáng tạo.
Giới khoa học và các hiệp hội doanh nghiệp như Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA) đều đánh giá cao các chủ trương trong dự thảo nghị quyết. Việc cho phép trích lập quỹ phát triển khoa học công nghệ từ thu nhập tính thuế, cùng chính sách miễn, giảm thuế cho hoạt động đổi mới sáng tạo, không chỉ đơn thuần là hỗ trợ tài chính mà còn là sự ghi nhận và khuyến khích các doanh nghiệp tiên phong.
Ông Phạm Văn Việt nhấn mạnh: “Chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới, kỳ vọng các chính sách này sẽ giúp doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ trong 1-2 năm tới, tạo ra những bước tiến vượt bậc trong hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo”.
Nghị quyết 68 còn mang đến những đột phá quan trọng về cơ chế. Trong đó, chính sách cho phép doanh nghiệp sử dụng khoản thuế lẽ ra phải nộp để đầu tư vào R&D là một điểm sáng, được ví như “cần câu” giúp doanh nghiệp tự chủ trong phát triển công nghệ.
TS Bùi Thanh Luân, cho biết: “Ở Hàn Quốc, doanh nghiệp có thể giữ lại hàng triệu đô la thuế để đặt hàng nghiên cứu tại các trường đại học, viện nghiên cứu. Chúng ta cũng cần hướng tới chính sách này, để vừa tạo ra sản phẩm mới, vừa đào tạo nhân lực chất lượng cao”.
Điều đặc biệt, nghị quyết 68 xóa bỏ rào cản quyền sở hữu kết quả nghiên cứu, thay vì nhà nước sở hữu như trước, giúp doanh nghiệp chủ động phát triển đề tài, giảm lãng phí, tăng động lực sáng tạo. Điều này thúc đẩy hợp tác quốc tế, thu hút chuyên gia, nhà khoa học toàn cầu.
Cần hành lang pháp lý rõ ràng để triển khai
Tuy nhiên, các doanh nghiệp còn lo ngại về khả năng thực thi các chính sách này, nhất là sự thiếu đồng bộ giữa các cơ quan. Họ kiến nghị cần có văn bản chỉ đạo rõ ràng từ Trung ương, hướng dẫn cụ thể đến các sở, ban ngành, đặc biệt là ngành thuế, để chính sách đi vào cuộc sống hiệu quả, tạo động lực thực sự cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.
Các thủ tục hành chính cần đơn giản, thuận tiện, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, giảm thiểu các rào cản về bản quyền, qua đó giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, khai thác tối đa nguồn lực.
PGS.TS Lê Hoài Quốc, Chủ tịch Hội Tự động hóa TP.HCM, nhận định dù nghị quyết thể hiện quyết tâm cao của lãnh đạo, còn nhiều thách thức về thủ tục pháp lý. Sau nghị quyết, cần thời gian xây dựng luật, nghị định, thông tư từ trung ương đến địa phương. Để phát triển bền vững, cần rút ngắn quá trình này, không bỏ lỡ “thời gian vàng”.
Còn theo ông Nguyễn Ngọc Luận, CEO Cà phê Meet More, ngoài chính sách hỗ trợ, môi trường kinh doanh cần được cải thiện. Ông chia sẻ, doanh nghiệp mất nhiều năm nghiên cứu mô hình kết hợp nông sản vào cà phê và xây dựng thị trường, nhưng vừa đạt thành quả ban đầu đã bị đơn vị khác sao chép, cạnh tranh bằng giá rẻ và bỏ qua R&D, gây nguy hiểm cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo còn yếu thế.
Lê Hoàng
Nguồn: https://stockbiz.vn/tin-tuc/cu-hich-cho-doanh-nghiep-chuyen-doi-cong-nghe-va-nang-cao-nang-luc/32911198
