Đầu tư tài chính cho thế hệ tương lai: Bài học từ “Trump Savings Accounts”

Đầu tư tài chính cho thế hệ tương lai: Bài học từ “Trump Savings Accounts”

Những ví dụ từ “Trump Savings Accounts” của Mỹ và các mô hình của Anh, Singapore đặt ra câu hỏi: Việt Nam có thể học hỏi được gì?

“Trump Savings Accounts” – Tài khoản đầu tư cho mỗi trẻ em Mỹ

Trong đạo luật “One, Big, Beautiful Bill” vừa được Hạ viện Mỹ thông qua sít sao, Tổng thống Donald Trump đã đề xuất sáng kiến “Trump Savings Accounts” – tài khoản đầu tư dành cho mỗi trẻ sơ sinh quốc tịch Mỹ.

Cụ thể, mọi em bé sinh ra tại Mỹ trong giai đoạn từ 01/01/2025 đến 31/12/2028 sẽ được Chính phủ liên bang đóng góp một lần 1,000 USD vào một tài khoản đầu tư mới mở mang tên đứa trẻ. Khoản tiền này được đầu tư theo chỉ số thị trường chứng khoán và tài khoản được hoãn thuế cho đến khi rút tiền. Cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp quản lý tài khoản có thể đóng góp thêm tối đa 5,000 USD mỗi năm trong suốt thời thơ ấu của đứa trẻ. Khi trẻ đủ 18 tuổi, số tiền có thể được rút ra để sử dụng cho các mục đích ý nghĩa như học đại học, học nghề, khởi nghiệp hoặc đặt cọc mua căn nhà đầu tiên; nếu rút ra sai mục đích quy định, khoản tiền sẽ bị đánh thuế thu nhập như thông thường.

Như vậy, “Trump Savings Accounts” tạo cơ hội cho mỗi công dân nhí của nước Mỹ một vốn khởi đầu tài chính khi trưởng thành, hưởng lợi từ sức mạnh lãi suất kép và tăng trưởng của thị trường. Với lợi suất cổ phiếu trung bình lịch sử khoảng 7%/năm, khoản 1,000 USD ban đầu và 5,000 USD hằng năm có thể trở thành khoảng gần 200 ngàn USD sau 18 năm – một hành trang đáng kể để các em vững bước vào đời.

Điểm đặc biệt là chương trình hoàn toàn mới ở cấp liên bang. Trước đây, Mỹ chưa từng có mô hình tài khoản tiết kiệm trẻ em phổ quát do Chính phủ cấp vốn khởi điểm cho mọi trẻ em. Cha mẹ Mỹ thường chỉ tiết kiệm cho con qua các tài khoản 529 (dành cho tiết kiệm đại học) hoặc tài khoản hưu trí cho trẻ (custodial IRA), nhưng các hình thức này phụ thuộc hoàn toàn vào đóng góp cá nhân và ưu đãi thuế, chứ không được tặng tiền trực tiếp từ ngân sách. Gần đây, một số bang và thành phố ở Mỹ có thử nghiệm chương trình “trái phiếu sơ sinh” (baby bonds) – cấp khoản đầu tư cho trẻ em thuộc hộ gia đình thu nhập thấp nhằm thu hẹp chênh lệch giàu nghèo (ví dụ tại California, Connecticut hay Washington D.C.). Tuy nhiên, các chương trình địa phương này chỉ nhắm đến nhóm đối tượng hạn chế theo điều kiện kinh tế từng bang.

Ngược lại, đề xuất “Tài khoản Trump” mang tính phổ quát trên toàn quốc, áp dụng cho mọi trẻ em không phân biệt giàu nghèo (miễn là có cha/mẹ hợp pháp có số an sinh xã hội). Điều này khiến chính sách của ông Trump nhận được nhiều ý kiến trái chiều: ủng hộ vì tính đại chúng, nhưng cũng lo ngại về tính công bằng khi trẻ em gia đình khá giả cũng được hưởng lợi như trẻ em nghèo. Dù vậy, không thể phủ nhận sáng kiến này đã đặt nền móng cho một cuộc thảo luận sôi nổi về đầu tư cho thế hệ tương lai tại Mỹ. Dù dự luật “lớn” còn phải tiếp tục vượt ải Thượng viện, riêng sáng kiến “Trump Savings Accounts” đã nổi lên như một điểm sáng mang tính lưỡng đảng hiếm hoi, bởi nó chạm đến khát vọng chung: Bảo đảm tương lai cho thế hệ sau.

Ý nghĩa tài chính – xã hội – tâm lý của việc đầu tư dài hạn từ sớm

Chính sách “Trump Savings Accounts” không chỉ là một đề xuất về ngân sách, mà còn mang nhiều ý nghĩa về tài chính cá nhân, phúc lợi xã hội và tâm lý khuyến khích tiết kiệm dài hạn.

Trước hết, về tài chính, việc cấp 1,000 USD cho mỗi trẻ sơ sinh để đầu tư thể hiện tư duy lấy lãi suất kép làm đòn bẩy. Một khoản tiền nhỏ đầu đời, nếu được đầu tư khôn ngoan, có thể sinh sôi đáng kể sau gần hai thập kỷ – đủ để trang trải một phần học phí đại học, khởi sự kinh doanh nhỏ hoặc các nhu cầu lớn trong đời. Trên phương diện vĩ mô, nếu hàng triệu trẻ em đồng loạt có tài khoản đầu tư, nền kinh tế tương lai sẽ có một tầng lớp công dân trẻ với vốn tích lũy ban đầu, giảm phụ thuộc vào nợ vay và gánh nặng phúc lợi về sau . Điều này cũng có thể góp phần nâng cao tỷ lệ tiết kiệm quốc gia trong dài hạn và tạo thêm dòng vốn đầu tư nội địa.

Về xã hội, chương trình hàm chứa thông điệp hỗ trợ các gia đình lao động và trung lưu tích lũy tài sản. Nó được kỳ vọng thu hẹp khoảng cách cơ hội giữa các trẻ em, đặc biệt nếu đi kèm chính sách bổ sung cho trẻ thu nhập thấp. Mặc dù phiên bản hiện tại của “Tài khoản Trump” áp dụng đồng đều cho mọi trẻ (khiến một số chuyên gia lo ngại vấn đề bất bình đẳng như đã nêu), ý tưởng cốt lõi của việc cấp vốn cho trẻ em vẫn là hướng tới bình đẳng cơ hội từ vạch xuất phát.

Mỗi em bé khi chào đời, bất kể hoàn cảnh gia đình, đều có một khoản đầu tư làm “vốn liếng” ban đầu. Nếu triển khai khéo léo (ví dụ: cấp thêm cho trẻ nghèo nhiều hơn), chính sách này có thể trở thành công cụ thu hẹp khoảng cách giàu nghèo qua nhiều thế hệ. Thêm vào đó, việc yêu cầu cha/mẹ hợp pháp mới được mở tài khoản cũng được xem là động lực khuyến khích các gia đình nhập cư tuân thủ pháp luật và hòa nhập vào hệ thống tài chính chính thống. Nhìn chung, về mặt xã hội, đầu tư sớm cho trẻ em là đầu tư vào chất lượng nguồn nhân lực và sự ổn định của xã hội trong tương lai.

Quan trọng không kém, ý nghĩa về tâm lý và văn hóa tiết kiệm dài hạn của chính sách này rất sâu sắc. Nó gửi gắm thông điệp rằng tiết kiệm và đầu tư là hành trình suốt cuộc đời, bắt đầu ngay từ khi cất tiếng khóc chào đời. Đứa trẻ lớn lên biết mình có một tài khoản đầu tư mang tên mình, được đóng góp bởi cha mẹ và cộng đồng, sẽ sớm hình thành ý thức trách nhiệm với tài sản và tương lai của bản thân. Nghiên cứu cho thấy việc trẻ em có tiết kiệm dù nhỏ từ sớm có tác động tích cực đến định hướng học tập và sự tự tin. Điều này được lý giải bởi tâm lý “có sẵn một điểm tựa” khích lệ các em đặt mục tiêu cao hơn trong học tập. Bên cạnh đó, quá trình cha mẹ góp tiền hàng tháng vào tài khoản cho con cũng là bài học vỡ lòng về tiết kiệm cho thế hệ trẻ.

Một ý tưởng không mới

Ý tưởng dành tặng cho mỗi công dân một khoản tích sản lúc chào đời thực ra không phải chưa có tiền lệ. Nhiều quốc gia đã và đang triển khai các mô hình tương tự nhằm xây dựng thói quen tiết kiệm từ sớm cho thế hệ trẻ, và thực tiễn cho thấy những kết quả đầy hứa hẹn.

Vương quốc Anh: Năm 2003, Chính phủ Anh khởi xướng chương trình Child Trust Fund (Quỹ tín thác trẻ em), đảm bảo mỗi trẻ em sinh tại Anh từ tháng 9/2002 đến 2011 đều nhận được một khoản tiền từ Chính phủ để mở tài khoản tiết kiệm dài hạn đến năm 18 tuổi. Cụ thể, mỗi phụ huynh nhận được một phiếu voucher trị giá 250 bảng Anh để mở tài khoản đầu tư cho con; riêng các gia đình thu nhập thấp được nhận đến 500 bảng (thêm 250 bảng bổ sung) cho mỗi trẻ. Ngoài ra, cha mẹ, người thân có thể đóng góp thêm vào tài khoản tối đa 1,200 bảng mỗi năm. Chương trình đã mở hơn 6.3 triệu tài khoản cho trẻ em Anh, với tổng số tiền Chính phủ đóng góp lên tới 2 tỷ bảng. Tuy chương trình Child Trust Fund đã kết thúc vào năm 2011 trong bối cảnh Chính phủ Anh thắt chặt ngân sách, nhưng di sản của nó vẫn rất sâu đậm: một thế hệ thanh niên Anh đã quen với việc có một khoản tiết kiệm riêng từ bé, và cha mẹ Anh ngày nay tiếp tục duy trì thói quen mở tài khoản tích lũy cho con dưới các hình thức mới. Chương trình này được nhìn nhận là đã gieo mầm văn hóa tiết kiệm cho hàng triệu gia đình và là hình mẫu tham khảo cho nhiều nước khác.

Singapore: Đảo quốc sư tử từ lâu nổi tiếng với chính sách khuyến khích tiết kiệm mạnh mẽ, trong đó có chương trình Baby Bonus dành cho trẻ em. Mỗi trẻ em Singapore khi chào đời hiện được Chính phủ tặng ngay 5,000 SGD vào Tài khoản Phát triển Trẻ em (Child Development Account – CDA) của bé – khoản này gọi là First Step Grant. Đặc biệt, Singapore áp dụng cơ chế đối ứng 1-1: mỗi 1 đôla cha mẹ gửi thêm vào tài khoản của con, Nhà nước sẽ góp thêm 1 đôla (tối đa đến một hạn mức tùy thứ tự sinh của trẻ).

Chẳng hạn, với con đầu lòng, Chính phủ sẽ đối ứng tối đa 4,000 SGD, con thứ hai 7,000 SGD, và tăng lên đến 15,000 SGD cho đứa con thứ năm. Điều này có nghĩa nếu phụ huynh tích lũy đủ số tiền đó, mỗi bé có thể được nhận gấp đôi khoản tiết kiệm (một nửa từ gia đình, một nửa từ Chính phủ). Số tiền trong CDA được sử dụng linh hoạt cho các chi phí giáo dục, chăm sóc sức khỏe của trẻ (như trả học phí mẫu giáo, mua sách, đóng viện phí) tại các cơ sở được phê duyệt. Mô hình Baby Bonus của Singapore được đánh giá rất thành công trong việc giảm gánh nặng nuôi con và hình thành thói quen tiết kiệm đầu tư trong dân chúng.

Các mô hình tại Anh, Singapore tuy có cơ chế khác nhau, nhưng đều chung triết lý: đầu tư cho tương lai bắt đầu ngay khi đứa trẻ chào đời. Nhà nước đóng vai trò “bà đỡ” khuyến khích các gia đình tích lũy tài sản cho con, từ đó hình thành văn hóa tiết kiệm quốc gia và gia tăng sức mạnh tài chính cho thế hệ trẻ.

Gợi mở cho Việt Nam

Những ví dụ từ “Trump Savings Accounts” của Mỹ và các mô hình của Anh, Singapore đặt ra câu hỏi: Việt Nam có thể học hỏi được gì? Thế hệ trẻ Việt Nam đang đối mặt với áp lực tài chính ngày càng lớn, trong đó chi phí nhà ở và nuôi dạy con cái là hai gánh nặng chính. Áp lực này góp phần khiến tỷ lệ sinh giảm xuống 1.91 con/phụ nữ vào năm 2024, dưới mức sinh thay thế, buộc Chính phủ phải bãi bỏ chính sách hai con vào tháng 06/2025 để đối phó với nguy cơ già hóa dân số. Tuy nhiên, nhiều cặp đôi vẫn ngần ngại sinh thêm con do lo ngại tài chính, làm gia tăng thách thức cho cơ cấu dân số trong tương lai. Điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết về đầu tư sớm cho con cái.

Mặc dù các ngân hàng thương mại đã triển khai các sản phẩm tiết kiệm hướng tới trẻ em như “Tiết kiệm Phù Đổng” của Sacombank, “Lớn lên cùng yêu thương” của BIDV, “Tích lũy cho con” của VietinBank hay “Cho con yêu” của Eximbank, lãi suất tiết kiệm hiện nay không đủ bù đắp chi phí tương lai, đòi hỏi các giải pháp đầu tư hiệu quả hơn.

Do đó, một hướng đi tiềm năng là thiết lập chương trình quỹ mở định kỳ dành riêng cho trẻ em, lấy cảm hứng từ “Child Trust Fund” của Anh và “Child Development Account” của Singapore. Các quỹ này, do các công ty quản lý quỹ tư nhân vận hành dưới sự giám sát của Nhà nước, cho phép cha mẹ hoặc người giám hộ đóng góp định kỳ với mức tối thiểu hàng tháng, phù hợp với thu nhập của nhiều gia đình.

Để khuyến khích tham gia, Chính phủ có thể áp dụng ưu đãi thuế, như miễn thuế trên lợi nhuận từ quỹ hoặc cho phép khấu trừ một phần chi phí đóng góp khỏi thu nhập chịu thuế, tương tự cơ chế “Trump Savings Accounts” tại Mỹ. Hơn nữa, nếu kết hợp với các chương trình khuyến khích sinh sản tại một số địa phương, như hỗ trợ tiền mặt cho các gia đình sinh con, việc định hướng nguồn tiền này đầu tư trực tiếp vào các quỹ sẽ tối ưu hóa hiệu quả chính sách. Thay vì chỉ cung cấp hỗ trợ ngắn hạn, cách tiếp cận này giúp các gia đình tích lũy tài sản dài hạn cho giáo dục, y tế và tương lai của trẻ.

Với chính sách này, dự kiến đến năm 2045, Việt Nam có khoảng 12.5 triệu tài khoản liên quan đến quỹ mở dành cho trẻ em. Chương trình, nếu được vận hành bởi các tổ chức tài chính chuyên nghiệp và giám sát chặt chẽ, sẽ đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Việc triển khai sớm mô hình này cải thiện an toàn tài chính cho các gia đình góp phần giảm thiểu tác động của già hóa dân số, tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển của đất nước.

LH

FILI

– 10:00 18/06/2025