Các đề xuất đầu tư tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam đang thu hút sự chú ý đặc biệt, không chỉ vì quy mô hàng chục tỷ USD, mà còn bởi sự tham gia của nhiều doanh nghiệp lớn trong nước. Trong đó, Vingroup và THACO là những cái tên được kỳ vọng có thể đóng vai trò tiên phong, khi cùng đưa ra những cam kết mạnh mẽ trong việc góp phần triển khai dự án hạ tầng trọng điểm này.
Vingroup, THACO chủ động đề xuất – đặt nền móng cho hợp tác công – tư
VinSpeed – thành viên trong hệ sinh thái Vingroup – là một trong những đơn vị đầu tiên đề xuất đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Doanh nghiệp này khẳng định sẵn sàng thu xếp 20% tổng mức đầu tư, phần còn lại sẽ đề xuất Nhà nước hỗ trợ theo cơ chế tạm ứng không lãi suất. Theo giới chuyên gia, mô hình này nếu triển khai phù hợp sẽ giúp hài hòa giữa vai trò điều phối của Nhà nước và sự năng động của tư nhân, đồng thời không tạo áp lực tài khóa dài hạn.
Tập đoàn THACO – vốn nổi bật trong lĩnh vực công nghiệp ô tô và logistics cũng gửi đề xuất đầu tư toàn tuyến đường sắt cao tốc, với tổng vốn hơn 61 tỷ USD. Trong đó, THACO mong muốn Nhà nước bảo lãnh khoản vay 80% và hỗ trợ phần lãi vay trong vòng 30 năm. Doanh nghiệp dự kiến tự thu xếp 20% còn lại thông qua phát hành cổ phần trong nước.
Cả hai đề xuất đều thể hiện tinh thần chủ động tham gia đầu tư hạ tầng chiến lược theo đúng định hướng huy động nguồn lực xã hội hóa. Trong bối cảnh Luật PPP đã có hiệu lực nhưng chưa áp dụng nhiều cho các dự án công nghệ cao, việc các doanh nghiệp lớn mạnh dạn đề xuất đầu tư cũng là tín hiệu tích cực, góp phần định hình mô hình hợp tác công – tư cho các dự án phức tạp như đường sắt cao tốc.
Bên cạnh hai “ông lớn” đã được biết đến rộng rãi, liên minh Mekolor – Great Network do ông Võ Xuân Trường (Philipvo) khởi xướng cũng gây sốc khi đề xuất đầu tư 100 tỷ USD vào tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Tuy nhiên, Mekolor hiện có vốn điều lệ chỉ 1 tỷ đồng, trụ sở trong một con hẻm nhỏ tại Cần Thơ, cùng loạt dự án viển vông từng được công bố như tổ chức sự kiện triệu người hay đầu tư nhà máy xử lý rác 200 triệu USD ở Mỹ. Đề xuất của liên minh này được đánh giá là phi thực tế và chưa đáp ứng được bất kỳ tiêu chí kỹ thuật hay tài chính nào.
Doanh nghiệp cần gì để triển khai hiệu quả?
Dù các đề xuất đầu tư đang mở ra nhiều kỳ vọng, song theo các chuyên gia, điều quan trọng hơn cả là có một bộ tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư đủ rõ ràng và minh bạch. Các tiêu chí nên bao gồm: Năng lực tài chính, kinh nghiệm triển khai các dự án hạ tầng quy mô lớn, khả năng phối hợp quốc tế và giải pháp kỹ thuật cụ thể.
Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhận định, việc doanh nghiệp tư nhân tham gia đề xuất đầu tư hạ tầng là xu thế tất yếu, nhất là với các công trình trọng điểm quốc gia như đường sắt cao tốc. Tuy nhiên, ông lưu ý thêm: “Không chỉ cần vốn, mà doanh nghiệp còn cần năng lực điều phối, kỹ thuật và một chiến lược triển khai rõ ràng. Sự phối hợp giữa các bên liên quan sẽ là yếu tố sống còn”.
Thực tế, với quy mô hàng chục tỷ USD, tuyến đường sắt Bắc – Nam không đơn thuần là một dự án xây dựng mà là bài toán tổ chức, điều phối dài hạn. Điều này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng, không chỉ từ phía doanh nghiệp mà còn từ cơ chế quản lý, phối hợp với Nhà nước, cũng như năng lực giám sát – vận hành theo chuẩn quốc tế.
Nhìn lại kinh nghiệm quốc tế – từ Shinkansen tới Bắc Kinh – Thượng Hải
Trên thế giới, các tuyến đường sắt cao tốc như Shinkansen (Nhật Bản), Bắc Kinh – Thượng Hải (Trung Quốc), hay TGV (Pháp) đều được phát triển dưới hình thức phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công và tư nhân.
Tại Nhật Bản, tuyến Tokaido Shinkansen ban đầu do Tập đoàn Đường sắt Quốc gia (JNR) đầu tư, sau được tái cấu trúc và chuyển giao vận hành cho Công ty Đường sắt Trung ương Nhật Bản (JR Central) – một doanh nghiệp tư nhân. Cách tiếp cận này giúp tối ưu hóa quản trị, tăng hiệu quả khai thác và giảm gánh nặng tài khóa cho Nhà nước.
Ở Trung Quốc, tuyến Bắc Kinh – Thượng Hải dài 1.318 km được đầu tư hơn 31 tỷ USD và đưa vào vận hành từ năm 2011. Dự án do một tổ hợp doanh nghiệp nhà nước triển khai đồng bộ, sử dụng công nghệ nội địa và được quản lý theo mô hình tập trung. Kết quả, thời gian di chuyển từ 14 giờ được rút ngắn còn 4,5 giờ, trong khi hiệu quả kinh tế và xã hội được khẳng định rõ.
Những mô hình này cho thấy, việc chọn đúng doanh nghiệp đủ lực, đủ tầm là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tiến độ và chất lượng công trình. Quan trọng hơn, phải có sự đồng hành từ phía Nhà nước trong vai trò thiết kế cơ chế, kiểm soát và điều phối tổng thể.
Nguồn: https://kinhtechungkhoan.vn/nong-he-lo-cai-ten-du-luc-ganh-du-an-duong-sat-cao-toc-bac-nam-1386660.html
