IPO Hồng Kông bùng nổ nhờ làn sóng “trở về” của doanh nghiệp Trung Quốc

Thị trường tài chính Hồng Kông (Trung Quốc) – vốn trải qua thời kỳ khó khăn kéo dài – đang bước vào giai đoạn nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro, khi trở thành tuyến đầu trong cuộc cạnh tranh kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ.

Được tiếp sức từ làn sóng huy động vốn của các “đại gia” Trung Quốc như nhà sản xuất pin Contemporary Amperex Technology Co. Ltd (CATL) và hãng xe điện BYD Co., hoạt động của giới giao dịch tại thị trường Hồng Kông đang sôi động trở lại. Tổng giá trị các đợt chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) năm nay đã vượt 16 tỷ USD, và PwC dự báo, Hồng Kông sẽ dẫn đầu toàn cầu về giá trị IPO trong năm 2025.

Chỉ số chứng khoán Hang Seng tăng 24% từ đầu năm – vượt xa mức tăng của chứng khoán Mỹ và châu Âu. Bên cạnh đó, phát hành trái phiếu của doanh nghiệp tại đây cũng tiến sát mức kỷ lục. Các ngân hàng và hãng luật cho biết, lượng công việc tăng mạnh đến mức phải từ chối bớt khách hàng và tuyển thêm nhân sự.

Đà phục hồi này khép lại giai đoạn nhiều năm ảm đạm, khi hơn 2.000 tỷ USD vốn hóa “bốc hơi” khỏi thị trường và thanh khoản gần như tê liệt. Tuy nhiên, nó cũng đưa Hồng Kông vào thế rủi ro cao hơn, khi mối liên kết với các ngành công nghiệp ưu tiên của Trung Quốc, khiến thành phố dễ trở thành mục tiêu phản ứng chính trị từ Mỹ. Dấu hiệu đã xuất hiện khi CEO JPMorgan Chase Jamie Dimon phải lên tiếng bảo vệ ngân hàng trong thương vụ với CATL, sau khi bị một số nghị sĩ của Mỹ chỉ trích.

Hồng Kông từ lâu mang lại lợi thế cho Bắc Kinh nhờ cơ chế ít bị kiểm soát dòng vốn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đại lục huy động vốn quốc tế. Số lượng công ty Trung Quốc niêm yết trên thị trường chứng khoán Hồng Kông liên tục tăng trong những năm qua và tỷ trọng các doanh nghiệp đại lục trong chỉ số Hang Seng hiện cũng chiếm áp đảo. Giờ đây, các doanh nghiệp Trung Quốc, kể cả các doanh nghiệp đã niêm yết tại thị trường đại lục, đang thống lĩnh các đợt phát hành cổ phiếu, thương vụ M&A lớn và phát hành trái phiếu tại Hồng Kông. Trong khi đó, nhà đầu tư từ Trung Quốc đại lục, thông qua kênh kết nối giao dịch, cũng ngày càng có ảnh hưởng mạnh mẽ tới thị trường Hồng Kông.

“Ngành tài chính là lĩnh vực cạnh tranh then chốt giữa Washington và Bắc Kinh. Trung Quốc cần một ‘siêu cầu nối’ và Hồng Kông là vị trí hoàn hảo để đảm nhận vai trò này”, bà Victoria Mio, Giám đốc quản lý danh mục tại Janus Henderson Group (đơn vị quản lý khoảng 500 triệu USD tài sản) nhận định.

Nếu Bắc Kinh là trung tâm quyền lực chính trị, Thượng Hải là nơi tập trung các định chế tài chính lớn, thì Hồng Kông đang nổi lên như trạm huy động vốn cho doanh nghiệp Trung Quốc vươn ra quốc tế. CATL đã huy động 5,2 tỷ USD hồi tháng 5/2025 để xây nhà máy tại Hungary, cung cấp pin cho Mercedes-Benz và BMW. BYD dùng một phần 5,6 tỷ USD vốn mới từ đợt phát hành tại Hồng Kông để mở rộng ra thị trường toàn cầu. Tháng 7/2025, Alibaba thu về 1,5 tỷ USD từ trái phiếu chuyển đổi để đầu tư vào điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo (AI).

Tỷ trọng các doanh nghiệp đại lục đang chiếm thế áp đảo trong chỉ số Hang Seng.

Giới chức Trung Quốc đang thúc đẩy vai trò này bằng việc nới lỏng quy định dòng vốn, đẩy nhanh thanh toán xuyên biên giới, khuyến khích niêm yết mới và hạn chế doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ. Ngày 1/8, Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông thông báo nới lỏng yêu cầu tỷ lệ cổ phiếu lưu hành tối thiểu cho công ty đại lục muốn niêm yết bổ sung.

Trở lại vị trí số 1

Các đợt biểu tình năm 2019 và biện pháp chống dịch Covid nghiêm ngặt đã khiến hình ảnh trung tâm tài chính toàn cầu của Hồng Kông bị giảm sút, nhiều chuyên gia tài chính rời đi. Ngoài ra, môi trường kinh doanh cũng chịu tác động khi các tập đoàn như Google buộc tăng kiểm duyệt và áp dụng biện pháp bảo mật vốn chỉ áp dụng tại Trung Quốc đại lục. Điều này khiến vị thế trung tâm trung tâm tài chính số 1 Trung Quốc của Hồng Kông bị Thượng Hải và Thâm Quyến đe dọa.

Hồng Kông từng là cây cầu nối thế giới vào Trung Quốc, giờ nó đóng vai trò là cây cầu để Trung Quốc vươn ra thị trường toàn cầu.

Ông Han Shen Lin, Giám đốc quốc gia Trung Quốc tại The Asia Group

khi Bắc Kinh siết kiểm soát chính trị, họ đồng thời mở rộng cánh cửa vốn cho các công ty niêm yết tại đây, tạo nền tảng cho chu kỳ bùng nổ mới, giúp thành phố này dần trở lại vị trí số 1 của mình.

Tuy nhiên, tính từ đầu năm 2025 đến nay, khoảng 45 tỷ USD đã được huy động trên thị trường chứng khoán Hồng Kông thông qua các đợt chào bán cổ phiếu (bao gồm niêm yết mới, giao dịch khối lượng lớn và chào bán riêng lẻ), cao gấp 7 lần so với mức chỉ 6,3 tỷ USD của cùng kỳ năm ngoái.

Ngoài ra, tính tới ngày 12/8, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành bằng đô la Hồng Kông cũng đạt gần 47 tỷ USD – mức cao nhất từ trước đến nay, theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp.

Còn theo một báo cáo gần đây của cơ quan quản lý chứng khoán Hồng Kông, các công ty quản lý tài sản và quản lý tài sản liên quan đến Trung Quốc đại lục đã chứng kiến tổng tài sản quản lý tăng 15% lên 3.100 tỷ đô la Hồng Kông (tương đương 395 tỷ USD) trong năm ngoái.

Đây là tin vui cho các “ông lớn” như HSBC, Standard Chartered và Bank of China, cũng như nhiều nhà băng quốc tế. Trong đó, Morgan Stanley dẫn đầu về mảng bảo lãnh cho các đợt chào bán cổ phiếu tại Hồng Kông, trong khi ngân hàng của Pháp – Credit Agricole có năm “đại thắng” ở mảng phát hành nợ.

“Đợt này chúng tôi bận đến mức phải từ chối nhận thêm nhiều thương vụ mới và phải tuyển thêm người để xử lý khối lượng công việc tăng thêm”, ông Will Cai, Luật sư thành viên và là chuyên gia IPO tại Hãng luật Cooley LLP nói và cho biết, số lượng công việc mà hãng này đã nhận đủ để kéo dài ít nhất thêm 12 tháng nữa.

Sóng giao dịch lan rộng

Các thương vụ năm nay cho thấy sự áp đảo của doanh nghiệp Trung Quốc: Xiaomi đã huy động được 5,5 tỷ USD trong đợt chào bán cổ phiếu vào tháng 3; Baidu thu 2 tỷ USD từ trái phiếu hoán đổi và 1,4 tỷ USD từ trái phiếu nhân dân tệ ở nước ngoài. Nhiều công ty trong lĩnh vực robot và công nghệ sinh học cũng nhanh chóng nhập cuộc.

Kể từ đầu năm 2025 đến nay, các thương vụ niêm yết từ cổ phiếu loại A sang loại H (tức từ các công ty Trung Quốc đại lục đã giao dịch trong nước) chiếm hơn 2/3 tổng khối lượng niêm yết tại Hồng Kông, so với 1/2 năm ngoái và chỉ hơn 2% năm 2023.

“Hồng Kông từng là cây cầu nối thế giới vào Trung Quốc, giờ nó đóng vai trò là cây cầu để Trung Quốc vươn ra thị trường toàn cầu”, ông Han Shen Lin, Giám đốc quốc gia Trung Quốc tại The Asia Group, nhận xét.

Các ngân hàng đầu tư của Trung Quốc như Citic Securities đang tuyển thêm nhân sự. Trong khi lãnh đạo Hãng luật Kirkland & Ellis cho biết, Công ty chọn lọc thương vụ để tạo giá trị cao nhất.

“Sự phát triển của các công ty quản lý tài sản gia đình tại Hồng Kông cũng làm gia tăng nhu cầu đối với các chuyên gia ngân hàng tư nhân, luật sư, chuyên gia thuế và cố vấn đầu tư”, ông Elton Cheung, Giám đốc điều hành VMS Group, một công ty quản lý tài sản gia đình tại thành phố này với quy mô tài sản quản lý 4 tỷ USD, cho biết.

Theo Ủy ban Chứng khoán và Hợp đồng tương lai Hồng Kông, trong 12 tháng tính đến tháng 6/2025, số chuyên gia tài chính có giấy phép tăng hơn 1.200, lên trên 42.000 – gần mức kỷ lục từ 2003.

Theo JJL, sự sôi động trở lại của thị trường tài chính đã thúc đẩy thị trường văn phòng cho thuê, giúp giảm áp lực dư cung kéo dài nhiều năm. Jane Street Group (Mỹ) ký hợp đồng thuê 6 tầng tại tòa tháp trung tâm tài chính, trị giá khoảng 3,8 triệu USD/tháng. Ardian SAS (Pháp) và Arga Investment Management (Mỹ) cũng lên kế hoạch mở văn phòng.

Tiệc mừng và rào cản

Tháng 5/2025, giới ngân hàng tổ chức tiệc gala tại khách sạn Rosewood để mừng thương vụ IPO 5,2 tỷ USD của CATL – lớn nhất thế giới từ đầu năm đến nay. Cuôc cạnh tranh để làm đại lý phát hành cho thương vụ này diễn ra rất gay gắt, thậm chí ngay cả sau khi các ngân hàng được chọn tham gia đợt bán cổ phiếu, họ vẫn phải bốc thăm để xếp lịch gặp CATL.

Tuy nhiên, các ngân hàng phải đối mặt rào cản chính trị. Sau khi CATL chọn Bank of America Corp. và JPMorgan Chase làm 2 nhà bảo lãnh phát hành cao cấp nhất, nghị sĩ John Moolenaar (Đảng Cộng hòa) – Chủ tịch Ủy ban đặc biệt của Hạ viện về Trung Quốc đã yêu cầu 2 ngân hàng này rút khỏi thương vụ. Ông viện dẫn cáo buộc CATL liên quan quân đội Trung Quốc và cảnh báo rằng việc tham gia thương vụ có thể khiến các ngân hàng này đối mặt với “rủi ro nghiêm trọng về pháp lý, tài chính và uy tín”. CATL đã bác bỏ cáo buộc này.

CEO JPMorgan Jamie Dimon đã bảo vệ quyết định tham gia, và thương vụ cuối cùng vẫn diễn ra như kế hoạch. Tuy nhiên, vào cuối tháng 7, Moolenaar đã gửi trát yêu cầu cả 2 ngân hàng cung cấp tài liệu liên quan đến thương vụ niêm yết này.

Sự việc này là lời nhắc nhở về những khó khăn mà các tổ chức tài chính toàn cầu đang gặp phải ở Hồng Kông, đặc biệt trong bối cảnh mối quan hệ “lúc nóng, lúc lạnh” giữa Mỹ và Trung Quốc.

Khi Tổng thống Trump công bố loạt thuế quan áp lên nhiều đối tác thương mại vào tháng 4, Hồng Kông lần đầu tiên bị áp mức thuế tương tự như Trung Quốc đại lục. Thành phố nhanh chóng bị cuốn vào vòng xoáy ăn miếng trả miếng sau đó.

Dù tình hình đã bớt căng thẳng khi Mỹ – Trung bước vào các cuộc đàm phán và gia hạn thời gian áp dụng thuế, nhưng việc Hồng Kông ngày càng trở thành trung tâm huy động vốn cho các doanh nghiệp Trung Quốc đại lục khiến thành phố này trở thành tâm điểm chú ý của các chính trị gia ở Mỹ.

Áp lực này đến trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc chịu giảm phát, biên lợi nhuận thu hẹp, buộc doanh nghiệp tìm kiếm tăng trưởng toàn cầu qua xuất khẩu, đầu tư nhà máy hoặc mua lại đối thủ.

“Đối với các doanh nghiệp Trung Quốc, đây là một chiến lược có chủ đích nhằm gắn kết sâu hơn vào mạng lưới sản xuất toàn cầu, khiến bất kỳ quốc gia nào cũng khó có thể loại họ ra khỏi chuỗi cung ứng. Còn đối với Mỹ, đây là mối lo ngại ngày càng lớn”, ông Tianlei Huang, nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định.

Xu hướng “trở về”

Hiện hơn 200 công ty đang chuẩn bị IPO tại Hồng Kông. Riêng một ngân hàng Trung Quốc đã có trên 90 thương vụ tiềm năng. Tập đoàn thời trang nhanh Shein Group đã nộp hồ sơ IPO, thắp lên kỳ vọng thương vụ “phải thắng” tiếp theo.

Số lượng thương vụ còn gia tăng mạnh bởi xu hướng “trở về” của nhiều tập đoàn lớn của Trung Quốc sau khi gặp khó khăn ở Mỹ, như Alibaba, JD.com, Baidu; PDD Holdings (chủ sở hữu Temu) được dự đoán sẽ theo xu hướng này.

Dù rủi ro địa chính trị chưa thể biến mất, giới lãnh đạo phố Wall vẫn cho rằng, lợi ích lớn hơn bất lợi.

“Đây không phải là sự hồi sinh của Hồng Kông như trung tâm tài chính toàn cầu, mà là vai trò bị ‘giam hãm’ của thành phố như nền tảng huy động vốn cho Trung Quốc”, ông Stephen Roach, cựu Chủ tịch Morgan Stanley châu Á, hiện là nghiên cứu viên cao cấp tại Trường Luật Yale, nhận định.