Bộ Tài chính đang lấy ý kiến đóng góp xây dựng Luật Đầu tư (thay thế), trong đó có đề xuất đưa Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện từ Luật xuống cấp nghị định nhằm tạo sự linh hoạt trong điều hành của Chính phủ. Trong phương án này, làm thế nào để kiểm soát được nguy cơ phát sinh những điều kiện kinh doanh không cần thiết tại các văn bản dưới luật là vấn đề được nhiều chuyên gia và doanh nghiệp (DN) quan tâm.
.jpg)
Việc đưa Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện từ Luật Đầu tư xuống cấp nghị định giúp Chính phủ có thể điều chỉnh linh hoạt, tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Ảnh: Nhã Chi
Theo Bộ Tài chính, việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư nhằm thể chế hóa các nghị quyết của Đảng về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, khơi thông nguồn lực cho phát triển kinh tế – xã hội.
Số liệu của Ban Chỉ đạo 751 về giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc tại các dự án tồn đọng cho thấy, hiện có 2.365 dự án do bộ, ngành và địa phương báo cáo có khó khăn, vướng mắc, gây lãng phí nguồn lực của Nhà nước, xã hội. Đây chính là một trong những lý do cần đẩy nhanh quá trình sửa đổi quy định pháp lý, thúc đẩy phát triển hoạt động đầu tư, kinh doanh trong bối cảnh mới.
Liên quan đến việc sửa đổi Luật Đầu tư, để hoàn thiện quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, Bộ Tài chính đề xuất 3 phương án.
Phương án thứ nhất là Luật chỉ quy định nguyên tắc, còn Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện giao Chính phủ ban hành bằng nghị định. Về nguyên tắc, ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Để bảo đảm thực hiện thống nhất quy định về hạn chế quyền kinh doanh của nhà đầu tư, các luật chuyên ngành không được quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, mà chỉ được quy định tại Luật Đầu tư hoặc nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư. Đồng thời, rà soát, bãi bỏ các ngành nghề bất hợp lý, gây cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh theo hướng chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm; bãi bỏ các ngành, nghề và/hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật như: kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa; kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa tàu biển; kinh doanh dịch vụ kế toán…
Phương án thứ hai là giữ nguyên quy định hiện hành về nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện; Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện được quy định tại Luật Đầu tư và được rà soát, sửa đổi, bổ sung theo hướng đề xuất bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không đáp ứng nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư.
Phương án thứ ba là không sửa đổi, giữ nguyên quy định hiện hành.
Trong 3 phương án này, phương án thứ nhất được đánh giá là tối ưu, nhưng cũng có nhiều tranh luận.
Một số ý kiến cho rằng, việc đưa Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện từ Luật xuống cấp nghị định sẽ giúp Chính phủ linh hoạt hơn trong điều hành, có thể kịp thời điều chỉnh (bổ sung hay bãi bỏ) cho phù hợp với bối cảnh ngày càng có nhiều ngành nghề mới xuất hiện, thay đổi nhanh chóng. Từ đó tạo ra môi trường đầu tư thông thoáng, tăng cường hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài và năng lực cạnh tranh quốc tế của nhà đầu tư trong nước. Chính sách này cũng không làm phát sinh thủ tục hành chính do việc rà soát, sửa đổi bổ sung Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh đã được quy định tại Luật Đầu tư hiện hành. Quy định như vabảo đảm thực hiện đầy đủ, nhất quán quyền tự do kinh doanh của người dân, DN trong những ngành, nghề mà pháp luật không cấm hoặc quy định phải có điều kiện.
Phương án trên cũng đáp ứng yêu cầu của Bộ Chính trị tại Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/1/2025 về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật: các quy định của luật phải mang tính ổn định, có giá trị lâu dài và về cơ bản, luật chỉ quy định những vấn đề khung, có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền Quốc hội, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, bộ, ngành, địa phương quy định; cơ bản không quy định thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ trong luật mà giao Chính phủ, các bộ quy định theo thẩm quyền.
Ở góc nhìn doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) bày tỏ quan ngại về nguy cơ phát sinh những điều kiện kinh doanh không cần thiết trong các văn bản dưới luật nếu Danh mục được quy định ở nghị định. Do đó, VCCI đề nghị “giữ nguyên quy định hiện hành về nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và quy định Danh mục tại Luật Đầu tư” và “rà soát, sửa đổi, bổ sung Danh mục theo hướng đề xuất bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không đáp ứng nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư”.
“Theo nguyên tắc về hiệu lực pháp lý, các nghị định có hiệu lực ngang nhau và nghị định ban hành sau sẽ được ưu tiên áp dụng. Điều này có thể dẫn tới tình trạng ngành, nghề kinh doanh có điều kiện sẽ được bổ sung một cách tùy nghi, khiến doanh nghiệp không thể nhận biết hết các điều kiện kinh doanh trên thực tế”, VCCI phân tích.
Một số chuyên gia về cải cách môi trường kinh doanh thì nhìn nhận, tại thời điểm sửa Luật Đầu tư (năm 2014), việc đưa Danh mục quy định tại Luật theo hướng “chọn bỏ” được xem là thành công lớn, khẳng định người dân, DN được làm những gì pháp luật không cấm và khắc phục tình trạng các bộ ngành cài cắm điều kiện đầu tư kinh doanh trong văn bản hướng dẫn luật chuyên ngành.
Song, bối cảnh hiện nay có sự khác biệt rất lớn, mọi thứ đều thay đổi nhanh chóng, xuất hiện rất nhiều ngành nghề mới. Nếu tiếp tục để Danh mục trong Luật, thì mỗi khi cần sửa đổi, bổ sung, Chính phủ phải trình Quốc hội ban hành. Thực hiện theo quy trình này sẽ mất nhiều thời gian chờ đợi, người dân, DN có thể bỏ lỡ nhiều cơ hội đầu tư, kinh doanh. Do đó, cần có sự điều chỉnh linh hoạt cho phù hợp với thực tiễn trong từng thời kỳ, tạo thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Một số chuyên gia đề xuất, trường hợp chọn theo phương án thứ nhất, cần đi kèm với cơ chế kiểm soát đủ mạnh để chặn được tình trạng “lách luật” hoặc cài cắm điều kiện bất hợp lý vào các luật, nghị định chuyên ngành. Đồng thời, cho phép sửa đổi ngay khi cần thiết đối với những điểm nghẽn thể chế, những quy định gây vướng mắc cho hoạt động đầu tư kinh doanh; cũng như cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục để tạo thuận lợi cho người dân, DN.
Thủy Trần
Nguồn: https://stockbiz.vn/tin-tuc/danh-muc-nganh-nghe-dau-tu-kinh-doanh-co-dieu-kien-dinh-danh-tai-luat-hay-nghi-dinh/35238305
