Đón bước ngoặt nâng hạng thị trường

Khả năng cao được nâng hạng

Tháng 9 là kỳ rà soát quan trọng của FTSE Russell, trước khi tổ chức này công bố đánh giá chính thức vào tháng 10. Trong năm qua, Việt Nam đã có nhiều cải cách rõ rệt trong tiến trình nâng hạng TTCK từ cận biên lên mới nổi, như triển khai thành công hệ thống giao dịch mới KRX, tăng cường công bố thông tin bằng tiếng Anh, đặc biệt là xử lý yêu cầu của nhà đầu tư nước ngoài về không ký quỹ trước giao dịch (non-prefunding).

Đến hiện tại, hệ thống KRX đã ghi nhận số lượng lớn các giao dịch non-prefunding, đồng thời cơ chế xử lý giao dịch thất bại cũng phát huy hiệu quả khi một số giao dịch thất bại đều được xử lý an toàn. Như vậy, hai tiêu chí còn tồn đọng để xét nâng hạng của FTSE đã được Việt Nam giải quyết.

Gần đây, cơ quan quản lý cũng đưa ra lộ trình xây dựng và áp dụng mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), điều này có ý nghĩa quan trọng trong tiến trình nâng hạng TTCK Việt Nam, vì đây là một cơ chế cốt lõi để kiểm soát rủi ro, đảm bảo an toàn thanh toán, từ đó đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Song song, Việt Nam cũng cải thiện mạnh mẽ về thủ tục mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài. Các quy định mới đã đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian xác minh hồ sơ, tăng cường dịch vụ lưu ký tập trung và hỗ trợ bằng tiếng Anh cho nhà đầu tư nước ngoài, giúp dòng vốn ra vào thị trường trở nên thuận lợi, minh bạch và giảm rủi ro về pháp lý. Đây đều là những bước đi được cộng đồng nhà đầu tư quốc tế đánh giá cao.

Nếu TTCK Việt Nam được FTSE công bố nâng hạng vào kỳ đánh giá tháng 9/2025 thì đến tháng 3/2026, cổ phiếu trên thị trường Việt Nam mới chính thức được thêm 50% tỷ trọng vào rổ chỉ số và 50% còn lại sẽ được thêm vào các kỳ tiếp theo.

Ông Nguyễn Quốc Nhật Trung, Trưởng phòng Nghiên cứu và Phân tích Công ty Chứng khoán Vietcap

“Với những bước tiến này, tôi cho rằng, khả năng Việt Nam được FTSE xét nâng hạng lên thị trường mới nổi trong năm 2025 là khả quan. Việc nâng hạng sẽ tạo hiệu ứng tâm lý tích cực, thu hút dòng vốn ngoại và hỗ trợ thanh khoản thị trường”, ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Phân tích ngành và cổ phiếu, Công ty Chứng khoán MBS nêu quan điểm.

Tại webinar Ngành tài chính 2025, dẫn số liệu thống kê của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, từ khi hệ thống giao dịch KRX đi vào vận hành, thị trường đã ghi nhận hơn 90.000 giao dịch non-prefunding với tổng giá trị trên 20.000 tỷ đồng, tăng khoảng 3 lần về số lượng và gấp đôi về giá trị so với giai đoạn trước đó; giao dịch non-prefunding hiện chiếm khoảng 50% tổng giá trị giao dịch của khối ngoại; cơ chế xử lý giao dịch thất bại cũng phát huy hiệu quả khi chỉ có 4 giao dịch thất bại trong hàng trăm ngàn giao dịch non-prefunding và đều được xử lý an toàn, ông Nguyễn Quốc Nhật Trung, Trưởng phòng Nghiên cứu và Phân tích Công ty Chứng khoán Vietcap cho rằng, khả năng cao TTCK Việt Nam sẽ được FTSE công bố nâng hạng trong báo cáo phân loại TTCK thường niên vào cuối tháng 9, đầu tháng 10 năm nay.

Đồng quan điểm, ông Trần Thăng Long, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán BIDV (BSC) đánh giá, TTCK Việt Nam đã hội tụ nhiều điều kiện để có cơ hội nâng hạng thị trường trong kỳ rà soát tháng 9/2025 của FTSE Russell. Việc FTSE đổi các bộ chỉ số với TTCK Việt Nam nhằm cải thiện tính thanh khoản và cử đoàn sang làm việc với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước càng củng cố cho khả năng này.

Nhóm VN30 được nhận định sẽ là tâm điểm mua vào của các quỹ ngoại, nếu TTCK được nâng hạng thành công

Hiệu ứng nâng hạng

Theo nghiên cứu của BSC Research, hiệu ứng nâng hạng thị trường thường thể hiện rõ nét ở khoảng thời gian trước thông báo chính thức (T0) và gần thời điểm hoàn tất việc chuyển đổi lên thị trường mới nổi (T1). Tuy nhiên, sau khoảng thời gian T1, phần lớn các thị trường sẽ điều chỉnh nếu bối cảnh vĩ mô, tăng trưởng lợi nhuận các doanh nghiệp và các yếu tố thuận lợi không còn được duy trì.

Cụ thể, theo nghiên cứu các sự kiện nâng hạng thị trường bởi MSCI, với 8 lần nâng hạng thị trường của BSC, tổng lợi nhuận trung bình giữa ngày công bố (T0) và ngày có hiệu lực (T1) là 23,2%, nhưng phần lớn lợi nhuận này bị trả lại với lợi nhuận -12,4% sau 1 năm kể từ ngày có hiệu lực của chỉ số mới. Tại TTCK UAE, chỉ số đạt đỉnh vào thời điểm 4 tháng sau khi hoàn tất việc chuyển đổi lên thị trường mới nổi, sau đó điều chỉnh giảm. Còn thị trường Qatar đạt đỉnh vào thời điểm trước mốc T1 2 tháng, ở mức định giá P/E 16,9 lần, sau đó bắt đầu xu hướng giảm. Với thị trường Saudi Arabia, chỉ số duy trì xu hướng tăng mạnh mẽ sau khi chính thức nâng hạng, P/E bình quân đạt đỉnh vào thời điểm 6 tháng sau khi chính thức nâng hạng, ở mức 28,3 lần. Sự khác biệt đến từ những nỗ lực cải cách liên tục của cơ quan quản lý, đa dạng hóa hàng hóa, khả năng tiếp cận thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài.

Cũng theo BSC, thanh khoản TTCK có xu hướng tích cực sau khi thông tin nâng hạng được công bố từ 1 – 2 tháng đối với FTSE và từ 5 – 6 tháng đối với MSCI. Khoảng thời gian trước T0, thanh khoản tùy từng thị trường có diễn biến trái ngược nhau và không mang tính phổ quát để đưa ra nhận định. Đối với quá trình chuyển đổi (T1), thanh khoản sẽ thực sự cải thiện từ 1 – 2 tháng đối với FTSE và 1 – 4 tháng đối với MSCI (sau khi quá trình chuyển đổi hoàn tất). Các đợt sóng “tiền trạm” chủ yếu dựa trên kỳ vọng, do thông tin nâng hạng mới chỉ dừng ở khả năng hoặc tin đồn. Dòng tiền khi đó mang tính đầu cơ, vào nhanh ra nhanh và thiếu sự bền vững. Còn khi việc nâng hạng chính thức xảy ra, tác động sẽ thực chất hơn vì các quỹ ETF sẽ phải phân bổ vốn theo tỷ trọng mới.

MBS ước tính, TTCK Việt Nam sẽ được phân bổ khoảng 1% trong tổng giá trị 85 tỷ USD của các quỹ giao dịch thụ động theo FTSE EM. Các quỹ chủ động nước ngoài cũng có cơ sở tăng tỷ trọng cổ phiếu Việt Nam trong danh mục do TTCK Việt Nam được nâng lên một tầm mới, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Sóng tăng lúc này sẽ có tỷ trọng dòng tiền đầu tư cao, mang tính lan tỏa và bền vững hơn, giúp thị trường nâng mặt bằng giá và thanh khoản lên những mốc cao mới.

Theo ông Nguyễn Quốc Nhật Trung, thông thường, sau khi được công bố nâng hạng, các TTCK sẽ cần 6 tháng để được áp dụng vào rổ chỉ số. Để tránh ảnh hưởng đến thanh khoản, việc này sẽ được chia thành hai đợt. Nếu TTCK Việt Nam được FTSE công bố nâng hạng vào kỳ đánh giá tháng 9/2025 thì đến tháng 3/2026, cổ phiếu trên thị trường Việt Nam mới chính thức được thêm 50% tỷ trọng vào rổ chỉ số và 50% còn lại sẽ được thêm vào các kỳ tiếp theo.

Hiện có khoảng 21 quỹ ETF đầu tư thụ động vào rổ chỉ số thị trường mới nổi của FTSE với tổng tài sản gần 320 tỷ USD. Dựa trên vốn hóa hiện tại, thị trường Việt Nam có thể thu hút gần 1 tỷ USD từ các quỹ thụ động. Dòng vốn từ các quỹ chủ động có thể gấp 5 lần so với các quỹ thụ động. Do đó, tổng dòng vốn ngoại từ việc nâng hạng có thể lên đến 5 – 6 tỷ USD.

Giải thích lý do dòng vốn ngoại chưa vào mạnh, ông Trung cho rằng, việc chưa thấy dòng vốn ngoại vào mạnh qua ETF, hay các quỹ chủ động là điều hoàn toàn bình thường. Đối với các quỹ thụ động (ETF), nguyên tắc hoạt động của họ là chỉ giải ngân khi thị trường chính thức được nâng hạng và được đưa vào rổ chỉ số với tỷ trọng cụ thể. Dòng tiền kỳ vọng sẽ đến từ các ETF hoàn toàn mới, chứ không phải từ các ETF hiện có trong nước. Đối với các quỹ chủ động, họ có sự linh hoạt hơn nhưng phần lớn cũng sẽ có xu hướng chờ thông tin nâng hạng chính thức từ FTSE, đồng thời đánh giá thêm các yếu tố vĩ mô toàn cầu như lãi suất Mỹ, tỷ giá, rủi ro địa chính trị trước khi đưa ra quyết định gia tăng phân bổ vốn vào thị trường.

Đặt tình huống ngược lại, nếu chưa được nâng hạng, diễn biến TTCK sắp tới sẽ ra sao? Theo ông Vũ Minh Đức, Phó giám đốc Phòng Nghiên cứu và Phân tích Vietcap, TTCK là thị trường mang tính chất kỳ vọng, nhà đầu tư thường có xu hướng đầu cơ trước một sự kiện. Kể cả trong trường hợp FTSE công bố nâng hạng như kỳ vọng, thị trường vẫn có khả năng bị chốt lãi và điều chỉnh giảm, hiệu ứng này được gọi là “sell on the good news” (tin tốt được đưa ra là bán). Còn nếu FTSE chưa đưa TTCK Việt Nam vào danh sách nâng hạng mà hoãn đến tháng 3 năm sau, mức độ điều chỉnh của thị trường sẽ mạnh hơn do sự thất vọng lớn hơn.

Tuy nhiên, việc nâng hạng chỉ là vấn đề thời gian. Sớm hay muộn, TTCK Việt Nam sẽ được nâng hạng lên thị trường mới nổi, do đó, khi thị trường điều chỉnh đến một mức độ nào đó, nó sẽ tái lập một xu hướng đầu cơ mới cho kỳ nâng hạng trong 3 – 6 tháng tới.

Nhận định được ông Trần Thăng Long đưa ra, áp lực bán có thể sẽ xuất hiện trên TTCK Việt Nam khi FTSE công bố thông tin chính thức về việc nâng hạng (mốc T0). Nếu kết quả của kỳ xem xét diễn ra như mong đợi, việc điều chỉnh là phù hợp trong xu hướng tăng mạnh mẽ trong tương lai. Ở kịch bản ngược lại, áp lực điều chỉnh có thể sẽ diễn ra và thị trường cần thời gian để kỳ vọng cho đợt xét duyệt của FTSE vào tháng 3/2026.

Thực tế, thông tin nâng hạng không phải là yếu tố duy nhất, hay quan trọng nhất giúp TTCK đi lên (như Trung Quốc). Ngược lại, thông tin hạ bậc thị trường cũng không phải là yếu tố khiến thị trường diễn biến tiêu cực (ví dụ Pakistan). Yếu tố căn bản vẫn phụ thuộc vào nội tại của nền kinh tế như tình hình chính trị, thiên tai, chính sách vĩ mô, tiền tệ, khả năng sinh lời của doanh nghiệp… Do vậy, TTCK Việt Nam có thể kỳ vọng những cải cách lớn trong nước tạo động lực cho thị trường tăng trưởng và hội nhập tốt sau khi nâng hạng.

Nhận diện cơ hội

Trong kịch bản tích cực, TTCK Việt Nam được FTSE xét nâng hạng lên thị trường mới nổi trong tháng 9 này, việc nâng hạng chính thức sẽ có hiệu lực vào tháng 3/2026. Khi đó, các quỹ ETF giao dịch thụ động theo FTSE EM sẽ có khoảng 6 tháng để cơ cấu danh mục theo tỷ trọng mới của TTCK Việt Nam trong rổ chỉ số FTSE EM. Bên cạnh đó, các quỹ chủ động sẽ bắt đầu lựa chọn cơ hội và giải ngân. Sáu tháng này là một giai đoạn tương đối dài và TTCK sẽ chịu nhiều tác động từ các yếu tố khác nữa, tuy nhiên, nhìn chung thị trường sẽ có lực hỗ trợ từ dòng tiền khối ngoại trở lại, thay vì bán ròng kể từ đầu năm đến nay, do đó diễn biến sẽ tích cực.

Theo ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Phân tích ngành và cổ phiếu, Công ty Chứng khoán MBS, những nhịp rung lắc hay điều chỉnh nếu xuất hiện cũng chỉ mang tính ngắn hạn và là những giai đoạn cần thiết để thị trường đón dòng tiền mới củng cố sự bền vững.

Quan sát hoạt động bán ròng của khối ngoại trong tháng 8 – khi thị trường tăng tốt, ông Trần Thăng Long cho rằng, khối ngoại đã chủ động rút ròng vốn trước thời điểm FTSE công bố nâng hạng. Dòng vốn ngoại có thể quay trở lại TTCK Việt Nam, nếu thị trường có nhịp rung lắc và giảm về vùng giá phù hợp trong tháng 9 này.

Ngoài ra, quan sát dòng dịch chuyển dòng tiền, ông Long cho rằng, các ngành bất động sản, ngân hàng, tài chính vẫn là tâm điểm trong ngắn hạn, nhưng xu hướng sẽ dịch chuyển sang nhóm công nghệ thông tin, tài nguyên cơ bản, tiện ích, tiêu dùng có thể rõ ràng hơn trong tháng 9 khi các doanh nghiệp chuẩn bị vào mùa công bố kết quả kinh doanh quý III/2025.

Ông Dũng nhận định, việc lựa chọn cổ phiếu/tái cơ cấu danh mục của khối ngoại sẽ diễn ra theo hướng ưu tiên các cổ phiếu đáp ứng tiêu chí chỉ số của FTSE: vốn hóa lớn, thanh khoản cao, tỷ lệ tự do chuyển nhượng (free-float) tốt, room ngoại còn đủ. Do đó, nhóm cổ phiếu trong tầm ngắm tiêu biểu là các cổ phiếu trong nhóm VN30 (VIC, VHM, VRE, STB, SHB, HPG, SSI, MSN, VNM, DGC…). Ngoài ra, nhóm chứng khoán cũng sẽ hưởng lợi trong bối cảnh thanh khoản thị trường sôi động và liên tục thiết lập những mốc cao mới.

Khi thị trường được nâng hạng, các cổ phiếu hưởng lợi sẽ là các cổ phiếu có vốn hóa lớn, thanh khoản tốt, tỷ lệ free float hoặc tỷ lệ room nước ngoài cao sẽ có khả năng được chọn vào danh mục chỉ số, thu hút vốn từ các quỹ thụ động ETF. Theo đó, có thể chú ý các mã ngân hàng, chứng khoán có vốn hóa vừa với tỷ lệ room lớn và các mã ngành tiêu dùng có tỷ lệ free float cao.

Ông Trần Thăng Long, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán BIDV (BSC)

Mặc dù các quỹ ETF vẫn duy trì trạng thái rút ròng nhưng xu hướng rút ròng ra khỏi thị trường chứng khoán Việt Nam đã thu hẹp từ cuối năm 2024 đến nay. Đặc biệt, trong tháng 7, một số quỹ ETF quay trở lại mua ròng, như Quỹ VanEck Vietnam ETF mua ròng hơn 28 triệu USD và Quỹ ETF DCVFMVN DIAMOND mua ròng hơn 46 triệu USD. Dòng vốn ngoại chảy vào thị trường cổ phiếu Việt Nam tháng 7 cho thấy phản ứng tích cực của nhà đầu tư quốc tế.

Xét về trải nghiệm của nhà đầu tư nước ngoài, hơn 1.200 nhà đầu tư nước ngoài tổ chức triển khai và áp dụng cơ chế mới tại các công ty chứng khoán, giá trị giao dịch cũng đã chiếm trên 11% tổng giá trị giao dịch của các nhà đầu tư nước ngoài nói chung.

Khảo sát của VSDC tại một số công ty chứng khoán lớn – nơi có nhiều nhà đầu tư nước ngoài mở tài khoản giao dịch, kết quả cho thấy sự khả quan. Hiện 10 công ty chứng khoán và 10 ngân hàng lưu ký đã triển khai NPF (giao dịch không ký quỹ trước). Giao dịch NPF hiện chiếm khoảng 50% tổng giá trị mua của khối ngoại. Cơ chế xử lý giao dịch thất bại cũng phát huy hiệu quả trong hàng trăm nghìn lệnh NPF, chỉ có 4 giao dịch thất bại và đều được xử lý an toàn. Bên cạnh đó, 100% doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng đã công bố thông tin định kỳ bằng tiếng Anh.

Sau 3 tháng vận hành, hệ thống công nghệ KRX cho thấy chất lượng kết nối ổn định, mở ra cơ hội triển khai cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP)…, giúp thị trường chứng khoán ngày càng tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Tại Diễn đàn đầu tư “Từ chính sách đến thực tiễn hướng tới nâng hạng thị trường vốn Việt Nam lên thị trường mới nổi” ngày 7/8/2025 tại Singapore, hàng loạt quỹ đầu tư quốc tế, nhà đầu tư nước ngoài lớn như Black Rock, Morgan Stanley, JP Morgan chase, ING, UBS, Merry Lynch… đã bày tỏ kỳ vọng tích cực vào khả năng nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam.