Chờ đón xu hướng tái cấu trúc danh mục đầu tư sau khi thị trường được nâng hạng

Chờ đón xu hướng tái cấu trúc danh mục đầu tư sau khi thị trường được nâng hạng

Trong bối cảnh thị trường ngày càng biến động, cách tiếp cận đầu tư hiệu quả không còn nằm ở việc theo đuổi lợi nhuận tối đa, mà là tối ưu hóa danh mục theo những mục tiêu tài chính cụ thể. Khi nhà đầu tư xác định rõ các yếu tố như số tiền kỳ vọng, thời hạn đầu tư và ngưỡng rủi ro có thể chấp nhận, mọi quyết định phân bổ tài sản, tái cân bằng và lựa chọn công cụ đều trở nên có căn cứ và dễ dàng kiểm chứng hơn rất nhiều.

Việc FTSE Russell đã thông báo chính thức được nâng hạng của thị trường vào ngày 8/10 đã mở ra nhiều cơ hội cho thị trường vốn trong giai đoạn sắp tới. Việc nâng hạng này kéo theo những tiêu chuẩn mới về minh bạch, kỷ luật trong công bố thông tin và chất lượng dòng vốn. Sự thay đổi này không chỉ là một bước cải tiến về mặt hình thức mà còn là sự điều chỉnh sâu sắc trong cách thị trường định giá và phản ứng với rủi ro. Những chiến lược thiếu tính kỷ luật, dựa trên kỳ vọng ngắn hạn, sẽ ngày càng khó tạo ra hiệu quả ổn định và bền vững. Đối với nhà đầu tư cá nhân, điều này đòi hỏi một hệ thống quản lý danh mục bài bản, trong đó các yếu tố như mục tiêu tài chính, mức độ thanh khoản, mức chịu rủi ro và chi phí vận hành cần được ưu tiên hàng đầu.

Giai đoạn từ năm 2022 đến nay đã cho thấy rõ hệ quả của việc nhà đầu tư cá nhân sở hữu danh mục đầu tư thiếu thanh khoản, khi các biến cố thị trường xảy ra bất ngờ và khiến kế hoạch đầu tư bị gián đoạn. Trong bối cảnh đó, câu hỏi trọng tâm không còn là nên mua mã nào, mà là cần xây dựng cấu trúc danh mục đa lớp tài sản tài chính như thế nào để đảm bảo khả năng đạt được mục tiêu tài chính đã đề ra. Chính sự thay đổi tư duy này sẽ giúp hạn chế tác động từ các biến động ngắn hạn của thị trường và giảm thiểu hành vi đầu tư mang tính cảm xúc. Khi đó, danh mục không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn đạt được lợi nhuận đúng thời điểm, đúng kỳ vọng và trên hết là dựa trên cơ sở vững chắc. Đây chính là nền tảng quan trọng giúp thị trường vận hành ổn định và phát triển bền vững hơn trong giai đoạn sắp tới.

Xu hướng dịch chuyển trong việc đa dạng hóa các loại tài sản

Mỗi kế hoạch đầu tư bền vững phải được xây dựng từ việc xác định rõ ràng đích đến, bao gồm số tiền cần đạt, thời gian thực hiện, mức độ rủi ro chấp nhận được và phương pháp đo lường tiến độ. Khi những câu hỏi này chưa có lời giải cụ thể, mọi quyết định mua bán trên thị trường dễ trở thành phản ứng cảm tính. Ngược lại, một khi mục tiêu đã được định nghĩa rõ ràng, lựa chọn tài sản sẽ đi kèm với tiêu chí và logic cụ thể, giúp hành trình đầu tư trở nên chủ động và có định hướng.

Một cấu trúc danh mục hợp lý cần hài hòa ba yếu tố cốt lõi là thanh khoản, thu nhập và tăng trưởng. Với yếu tố thanh khoản, nhà đầu tư cần quan tâm đến khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền, mức chênh lệch giữa giá mua và giá bán cùng độ sâu thị trường. Điều này đặc biệt quan trọng để đảm bảo gia đình có thể đối phó kịp thời với các nhu cầu tài chính bất ngờ mà không buộc phải bán tháo tài sản dài hạn.

Với yếu tố thu nhập, mục tiêu là xây dựng dòng tiền định kỳ ổn định thông qua lãi coupon, cổ tức hoặc thu nhập từ cho thuê tài sản, từ đó giảm áp lực chốt lời trong thời điểm thị trường không thuận lợi. Trong khi đó, yếu tố tăng trưởng nhắm đến việc gia tăng giá trị thực của tài sản vượt qua mức lạm phát thông qua tích lũy lợi nhuận doanh nghiệp, tái định giá cổ phiếu và đầu tư vào những mô hình kinh doanh mới. Mặc dù tăng trưởng mang lại cơ hội sinh lời cao hơn, nó cũng đòi hỏi mức độ biến động lớn hơn và thời gian nắm giữ dài hơn.

Nhìn vào hình ảnh minh họa ta có thể thấy khi so sánh cơ cấu danh mục đầu tư cá nhân tại Việt Nam với các nước trong khu vực châu Á, có thể thấy sự khác biệt đáng kể về mức độ thanh khoản. Nhà đầu tư Việt Nam có xu hướng sở hữu tỷ trọng lớn tài sản kém thanh khoản, điển hình là bất động sản, chiếm đến 70% tổng danh mục, trong khi ở các nước châu Á con số này chỉ là 21%. Trong khi đó, tỷ trọng tài sản tài chính lại rất khiêm tốn, cổ phiếu chỉ chiếm 8% so với 23% và trái phiếu chỉ đạt 1% so với 19%. Ngoài ra, các lớp tài sản hỗ trợ thanh khoản và đa dạng hóa như tiền gửi và các khoản đầu tư thay thế cũng chưa được quan tâm đúng mức.

Thực tế thì từ năm 2022 đến nay, nhiều hộ gia đình đã rơi vào trạng thái bị động khi phần lớn tài sản nằm trong bất động sản, trong khi nhu cầu tiền mặt cho nợ vay, học phí và chi phí y tế gia tăng nhanh chóng. Cấu trúc này dẫn đến việc thu hẹp biên an toàn thanh khoản, buộc người dân phải bán tháo các tài sản tài chính hoặc vay mượn khẩn cấp với chi phí cao, làm suy giảm đáng kể khả năng đạt được các mục tiêu tài chính. Ngược lại, các thị trường lân cận có tỷ trọng tài sản tài chính cao hơn, tạo ra sự linh hoạt cần thiết để điều chỉnh khi môi trường đầu tư thay đổi.

Tư duy quản lý hoạt động đầu tư theo tháp tài sản

Để chuyển từ tư duy đầu tư cảm tính sang quản trị tài chính có hệ thống, nhà đầu tư không chỉ cần xác định rõ mục tiêu mà còn cần một khung tổ chức giúp họ nhìn nhận và phân bổ tài sản một cách chiến lược. Trong đó, mô hình tháp tài sản là một công cụ đơn giản nhưng hiệu quả, cho phép nhà đầu tư xây dựng danh mục theo các tầng rõ ràng, phù hợp với từng giai đoạn cuộc sống và khả năng chịu đựng rủi ro.

Mô hình tháp tài sản được chia thành bốn lớp. Lớp đầu tiên, đóng vai trò nền móng, là lớp bảo vệ bao gồm quỹ khẩn cấp, tiền gửi, bảo hiểm rủi ro cơ bản và trái phiếu chính phủ ngắn hạn. Đây là lớp tài sản được sử dụng để ứng phó với những tình huống khẩn cấp và giúp nhà đầu tư duy trì trạng thái ổn định về tâm lý.

Trên lớp bảo vệ là lớp thu nhập, với các tài sản như trái phiếu doanh nghiệp được lựa chọn kỹ lưỡng, chứng chỉ quỹ trái phiếu và bất động sản cho thuê, có nhiệm vụ tạo dòng tiền đều đặn hỗ trợ chi tiêu thường xuyên. Kế tiếp là lớp tăng trưởng, bao gồm cổ phiếu và các quỹ chỉ số, nhằm mục tiêu tích lũy tài sản thông qua sự gia tăng lợi nhuận và định giá lại doanh nghiệp. Cuối cùng, trên đỉnh tháp là lớp đầu cơ, nơi các cơ hội rủi ro cao được phân bổ tỷ trọng nhỏ và yêu cầu sự kiểm soát vị thế cùng nguyên tắc cắt lỗ rõ ràng để hạn chế thiệt hại khi thị trường biến động.

Nguyên tắc cốt lõi trong vận hành tháp tài sản là xây nền móng vững chắc trước khi mở rộng lên các tầng cao hơn. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy nhiều danh mục bị lệch cấu trúc, khi tài sản tập trung vào các lớp tăng trưởng và đầu cơ, trong khi lớp bảo vệ và thu nhập lại chưa được đầu tư đầy đủ. Sự mất cân đối này khiến danh mục dễ rơi vào trạng thái tổn thương trước các cú sốc thị trường.

Nếu đánh giá định lượng, các danh mục thiếu lớp bảo vệ thường ghi nhận mức sụt giảm lớn hơn, mất nhiều thời gian để phục hồi và có xác suất đạt mục tiêu tài chính thấp hơn so với những danh mục được xây dựng tuần tự từ lớp nền lên. Do đó, việc rà soát kỹ quỹ dự phòng, kế hoạch trả nợ và bảo hiểm rủi ro cần được ưu tiên trước khi xem xét mở rộng sang các loại tài sản tăng trưởng hay đầu cơ.

Bên cạnh đó vai trò các bạn cố vấn tài chính là cực kỳ quan trọng trong việc tư vấn và cấu trúc danh mục cho khách hàng. Trong quá trình triển khai, cố vấn tài chính cần bắt đầu bằng việc chuyển hóa mục tiêu của khách hàng thành một bản cam kết chính sách đầu tư cụ thể. Tài liệu này sẽ ghi nhận rõ các yếu tố như mục tiêu tài chính, thời hạn thực hiện, mức rủi ro chấp nhận được và nhu cầu dòng tiền định kỳ.

Sau bước chuẩn hóa này, cố vấn sẽ tiến hành đánh giá lại cấu trúc tháp hiện tại bằng cách xác định và phân loại toàn bộ tài sản và nghĩa vụ nợ, đánh giá độ đầy đủ của quỹ khẩn cấp và yêu cầu bảo hiểm, đồng thời ước lượng khả năng thanh khoản của các tài sản đang nắm giữ. Dựa trên phân tích đó, cố vấn sẽ so sánh với tháp tài sản lý tưởng để đưa ra các điều chỉnh cần thiết.

Cụ thể, lớp bảo vệ cần đảm bảo chi tiêu sinh hoạt trong vòng từ 6 đến 12 tháng và có bảo hiểm phù hợp với rủi ro cá nhân. Lớp thu nhập cần tạo ra dòng tiền để bù đắp một phần chi tiêu cố định, giúp tăng mức độ ổn định cho dòng thu nhập của gia đình. Lớp tăng trưởng phải phù hợp với khẩu vị rủi ro và thời gian nắm giữ. Lớp đầu cơ cần được giới hạn rõ ràng với trần tỷ trọng cụ thể.

Quá trình điều chỉnh này nên được chia theo từng giai đoạn. Trong ngắn hạn, cần ưu tiên xử lý các khoản nợ xấu, tăng tính thanh khoản và thu gọn vị thế đầu cơ. Trung hạn, hướng tới tái cấu trúc các tài sản kém thanh khoản và dần dịch chuyển sang tài sản tài chính có khả năng chuyển đổi linh hoạt. Về dài hạn, tập trung tối ưu chi phí, đồng thời áp dụng cấu trúc danh mục theo mô hình lõi và vệ tinh để vừa đảm bảo sự ổn định vừa duy trì tính linh hoạt trong điều kiện thị trường thay đổi.

Khi thị trường vốn được nâng hạng thì các sản phẩm tài chính đa dạng trên thị trường sẽ ngày càng phong phú, giúp linh hoạt giải quyết các nhu cầu tài chính của gia đình. Thị trường sẽ bắt đầu chuyển dịch từ việc tìm kiếm các cơ hội đầu tư ngắn hạn sang việc cấu trúc các danh mục đầu tư tối ưu, hướng đến các mục tiêu tài chính dài hạn. Mỗi loại công cụ đầu tư đều có giá trị dài hạn nếu được sử dụng đúng vai trò và phân bổ đúng tỷ trọng trong tổng thể danh mục. Khi nhà đầu tư thay đổi cách tiếp cận từ việc cố gắng đánh bại thị trường sang việc đạt được các mục tiêu sống cụ thể, họ sẽ cảm thấy an tâm hơn trước những biến động ngắn hạn và kiên định hơn trong hành vi đầu tư. Điều đó góp phần tạo ra sự tăng trưởng ổn định và bền vững của thị trường, mà cũng từ đó mà thị trường vốn có thể phát huy vai trò kênh dẫn vốn dài hạn cho nền kinh tế.

Lê Hoài Ân, CFA

FILI

– 10:00 10/10/2025