Bộ Khoa học và Công nghệ mới đây đã công bố Dự thảo Nghị định về quỹ đầu tư mạo hiểm và sàn giao dịch vốn cho khởi nghiệp sáng tạo, trong đó đề xuất thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia với vốn “mồi” ban đầu 500 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước, hướng tới quy mô 2.000 tỷ đồng trong 3-5 năm đầu. Đây được xem là bước đi cụ thể nhằm hình thành thị trường vốn cho khởi nghiệp sáng tạo, khơi thông dòng vốn tư nhân vào lĩnh vực đầu tư rủi ro cao nhưng giàu tiềm năng tăng trưởng.
Ngân sách góp vốn một lần cho mô hình quỹ
Theo Tờ trình Dự thảo Nghị định; Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia sẽ tạo cơ chế “vốn mồi” dẫn dắt khu vực tư nhân, đồng thời hỗ trợ hình thành hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm trong nước. Vốn nhà nước đóng góp ban đầu đóng vai trò khơi thông, không can thiệp vận hành và đặt định hướng đầu tư. Theo đó, quỹ sẽ được cấp một lần từ ngân sách nhà nước, sử dụng cho lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chu kỳ đầu tư tối đa 10 năm, trường hợp dự án có yếu tố lưỡng dụng (dân sự và quốc phòng) có thể kéo dài tối đa 15 năm.
Đáng chú ý, ngưỡng rủi ro được giới hạn ở mức 50% tổng vốn điều lệ của quỹ trong một chu kỳ đầu tư. Đây là thông lệ quốc tế cho quỹ có vốn nhà nước, bảo đảm vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo vừa kiểm soát rủi ro tài chính công. Quỹ được phép trích tối đa 5% lợi nhuận hàng năm để hỗ trợ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
Bộ Tài chính cho rằng việc cấp vốn một lần là phù hợp quy định Luật Ngân sách, tránh tình trạng “cấp điều lệ hằng năm” kéo dài. Bộ cũng yêu cầu vốn nhà nước chỉ được tính vào phần đầu tư công ban đầu, còn lại huy động tối thiểu 1.500 tỷ đồng từ doanh nghiệp và tổ chức tư nhân trong giai đoạn 3-5 năm để bảo đảm tính thị trường của quỹ.
Mặc dù thống nhất cao về chủ trương, tuy nhiên nhiều cơ quan và tổ chức góp ý cho rằng việc thiết kế cơ chế quản trị và tiêu chí đầu tư sẽ quyết định khả năng thành công của quỹ.
Chẳng hạn, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng nhà nước (Bộ Khoa học Công nghệ) cho rằng điều kiện niêm yết tại Điều 17 của Dự thảo với các quy định vốn điều lệ từ 120 tỷ đồng trở lên, doanh thu trên 60 tỷ đồng trở lên, chi R&D trên 50% tổng chi phí… là quá cao so với thực tế các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam.
“Nhiều doanh nghiệp phần mềm, nền tảng số khó đạt tiêu chí R&D trên 50% do phải chi nhiều cho nhân sự và hạ tầng công nghệ. Nếu không điều chỉnh các quy định này thì, hầu hết doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo sẽ không đủ điều kiện tham gia, thị trường sẽ bị bó hẹp”, Ủy ban này nhận định.
Trong bản góp ý của mình, các chuyên gia tại Viettel và VNPT cho rằng dự thảo cần bổ sung cơ chế gia hạn thêm 5 năm cho các dự án chưa thoái vốn do đặc thù chu kỳ công nghệ dài; mở rộng định nghĩa “sản phẩm lưỡng dụng” để bao quát các dự án công nghệ cao phục vụ cả dân sự và an ninh quốc phòng.
Các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng cho rằng, quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia cần tập trung hơn vào cơ chế đầu tư công – tư, trong đó nhà nước chỉ đóng góp tối đa 49% nhưng cần có thêm cam kết chia sẻ rủi ro, đồng tài trợ nghiên cứu hoặc bảo lãnh tín dụng để thu hút các nhà đầu tư tư nhân.
Ngoài ra, các chính sách ưu đãi thuế cũng cần được thiết kế song hành cho thị trường đầu tư mạo hiểm như miễn, giảm thuế chuyển nhượng vốn hoặc thuế thu nhập cá nhân đối với đầu tư dài hạn; đồng thời xây dựng kênh thanh khoản thứ cấp để giúp nhà đầu tư dễ thoái vốn, tái đầu tư vào dự án mới.
Nhiều doanh nghiệp phần mềm, nền tảng số khó đạt tiêu chí R&D trên 50% do phải chi nhiều cho nhân sự và hạ tầng công nghệ
Cần hành lang pháp lý cho rủi ro sáng tạo
Phần lớn các ý kiến đóng góp của các bộ, ngành và chuyên gia đều nhấn mạnh vai trò vốn mồi của ngân sách nhà nước là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, để quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia có thể vận hành hiệu quả, các quy định liên quan đến cơ chế giám sát độc lập và khung chấp nhận rủi ro có kiểm soát cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Song song đó, nguyên tắc “miễn trừ trách nhiệm hành chính, dân sự, hình sự” đối với các khoản tổn thất do nguyên nhân khách quan, không do sai phạm quản lý cũng cần cụ thể hóa, luật hóa rõ ràng để tạo ra hành lang pháp lý cởi mở, khuyến khích tư duy quản trị đầu tư công theo hướng mới, giúp cán bộ quản lý quỹ mạnh dạn thử nghiệm mô hình mới, thay vì sợ sai, sợ trách nhiệm.
Tuy nhiên theo Vụ Kế hoạch – Tài chính (Bộ Khoa học và Công nghệ) các quy định về ngưỡng rủi ro 50% có thể tạo gánh nặng quản lý tài chính công và khiến cơ quan chủ quản e ngại phê duyệt dự án mạo hiểm. Vì thế nên hạ ngưỡng rủi ro xuống 30%, đồng thời lập quỹ dự phòng rủi ro riêng biệt để xử lý tổn thất phát sinh.
Trong bối cảnh vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu sụt giảm, các chuyên gia cho rằng việc các năm 2023-2024 Việt Nam vẫn thu hút được khoảng 530 triệu USD/năm vốn đầu tư mạo hiểm và duy trì mạng lưới hơn 150 quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động là một sự khởi sắc đáng ghi nhận.
Vì thế, trong thời điểm này việc nhà nước chủ động tạo “vốn mồi” và hành lang rủi ro hợp lý là điều kiện rất cần thiết để thị trường đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam bước sang giai đoạn phát triển thực chất hơn; trở thành đòn bẩy kích hoạt hợp tác công – tư giữa nhà nước – doanh nghiệp và các nhà đầu tư trong, ngoài nước.
Nguồn: https://stockbiz.vn/tin-tuc/kich-hoat-von-moicho-dau-tu-mao-hiem/35997850
