Điều gì cản bước khối ngoại trên thị trường chứng khoán Việt?

Điều gì cản bước khối ngoại trên thị trường chứng khoán Việt?

Sự kiện FTSE Russell nâng hạng thị trường Việt Nam lên Thị trường Mới nổi Thứ cấp (Secondary Emerging Market) đã tạo ra sự phấn khích trong giới đầu tư đang săn đón câu chuyện tăng trưởng tiếp theo. Tuy nhiên, ẩn sau sự hân hoan đó là một số rào cản đáng kể, từ thanh khoản thấp (trừ nhóm cổ phiếu bluechip) đến tình trạng thiếu vắng các đợt niêm yết mới.

Khả năng tiếp cận môi giới quốc tế còn hạn chế, cùng với việc công bố thông tin bằng tiếng Anh chưa đủ và thiếu đối tác thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) đang là những rào cản lớn có thể cản trở Việt Nam thu hút dòng vốn nước ngoài mà thị trường đang kỳ vọng.

“Ngoài 30 cổ phiếu hàng đầu, thật khó để đầu tư 50 triệu USD vào một mã cổ phiếu. Thị trường thiếu độ sâu cần thiết“, ông Pon Van Compernolle của Maybank Securities Thailand nhận định.

Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện có khoảng 1,600 cổ phiếu, nhưng phần lớn vốn hóa tập trung vào các ngành “kinh tế cũ” truyền thống như tài chính và bất động sản. Bên ngoài nhóm cổ phiếu đầu ngành, các quỹ đầu tư lớn sẽ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm cơ hội đầu tư đa dạng.

“Thanh khoản là vấn đề lớn nhất… thực tế bạn chỉ có thể mua cổ phiếu ngân hàng với khối lượng lớn“, ông Compernolle nhận định. Ông hiện đang giám sát việc thành lập hoạt động quỹ tư nhân của Maybank nhắm vào cổ phiếu ASEAN.

Ngược lại, ông chỉ ra rằng tại Thái Lan, các quỹ đầu tư có thể phân bổ vốn vào 100 đến 150 cổ phiếu khác nhau. Compernolle từng quản lý Quỹ RVC Emerging Asia của Ross & Van Compernolle tại đây, với trọng tâm đầu tư vào cổ phiếu ASEAN niêm yết.

Thiếu vắng các đợt IPO từ các công ty phi tài chính

Việt Nam cũng không có nhiều đợt niêm yết mới kể từ đại dịch COVID-19. Làn sóng IPO gần đây chủ yếu đến từ các công ty chứng khoán, làm hạn chế cơ hội đa dạng hóa danh mục đầu tư.

“Tôi hy vọng sẽ thấy nhiều doanh nghiệp từ các ngành phi tài chính thực hiện IPO tại Việt Nam“, David Xu, Giám đốc đầu tư của Aumento Capital Management chia sẻ. Công ty quản lý quỹ có trụ sở tại Hồng Kông này hiện đã phân bổ 10% trong tổng số 100 triệu USD tài sản quản lý vào thị trường Việt Nam.

Ông Xu cũng nhấn mạnh rằng việc công bố thông tin bằng tiếng Anh còn hạn chế là trở ngại lớn cho việc gia tăng đầu tư vào thị trường. MSCI, nhà cung cấp chỉ số và là đối thủ của FTSE Russell, từ lâu đã chỉ ra rằng thiếu minh bạch thông tin bằng tiếng Anh là một trong những lý do chính khiến Việt Nam vẫn bị xếp hạng là thị trường cận biên (Frontier Market).

“50 công ty niêm yết hàng đầu thường có ban lãnh đạo nói được tiếng Anh và đội ngũ quan hệ nhà đầu tư chuyên nghiệp, giúp họ truyền thông hiệu quả với thị trường. Nhưng ngoài nhóm này, cần có sự cải thiện đáng kể,” ông Xu nhận định.

Ông cũng cho biết rất ít công ty môi giới nước ngoài có mặt tại Việt Nam, gây khó khăn cho việc liên lạc với môi giới và doanh nghiệp địa phương. Tình trạng này khiến các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài gặp nhiều trở ngại trong quá trình nghiên cứu đầu tư.

Rào cản tiếp cận thị trường cần vượt qua

FTSE cũng đã nêu bật vấn đề về khả năng tiếp cận hạn chế của các môi giới toàn cầu vào thị trường Việt Nam. Nhà cung cấp chỉ số này cho biết việc nâng hạng thị trường Việt Nam lên nhóm thị trường mới nổi thứ cấp (có hiệu lực từ tháng 9/2026) vẫn còn phụ thuộc vào kết quả đánh giá trung gian vào tháng 3/2026 “nhằm xác định liệu đã có đủ tiến bộ trong việc tạo điều kiện cho môi giới toàn cầu tiếp cận thị trường hay chưa”.

Việt Nam đã xây dựng khuôn khổ cho phép nhà đầu tư nước ngoài giao dịch qua các công ty môi giới đóng vai trò bảo đảm thanh toán. Biện pháp này nhằm cung cấp giải pháp ngắn hạn không cần trả trước (non-prefunding), xóa bỏ quy định cũ buộc nhà đầu tư ngoại phải gửi đủ tiền trước khi đặt lệnh mua.

“Mô hình này tạm thời phù hợp với quy mô hiện tại của khối ngoại trên thị trường“, ông Compernolle nhận xét. “Nhưng nếu muốn quy mô tăng gấp 10 lần, Việt Nam cần có những tiêu chuẩn mà các thị trường phát triển đã áp dụng“.

Hệ thống đối tác thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) theo chuẩn quốc tế – yếu tố then chốt giúp cơ chế không trả trước hoạt động hiệu quả và an toàn – có thể phải đến quý đầu năm 2027 mới có thể đi vào hoạt động.

Khung thời gian này được đề cập trong một nghị định và lộ trình mới do Chính phủ Việt Nam công bố vào tháng 9, nhằm tăng cường khả năng tiếp cận thị trường chứng khoán thông qua nhiều cải cách quan trọng. Các cải cách bao gồm nâng giới hạn sở hữu nước ngoài, hiện đại hóa hệ thống thanh toán và bù trừ, đơn giản hóa quy trình IPO và đảm bảo đối xử công bằng cho nhà đầu tư nước ngoài.

Nhà đầu tư trong nước – “tấm đệm” an toàn cho thị trường

Tin tốt là Việt Nam có nền tảng nhà đầu tư nội địa vững mạnh. Thanh khoản trên thị trường chủ yếu đến từ nhà đầu tư cá nhân trong nước, chiếm khoảng 80 đến 90% tổng giá trị giao dịch.

Christina McGuire, nhà sáng lập kiêm giám đốc đầu tư của Elephant Asset Management tại London, nhìn nhận đây là điểm mạnh đáng kể, mặc dù bà vẫn khuyến khích tăng cường sự tham gia của các tổ chức đầu tư trong nước.

Đối lập với Việt Nam, nhà đầu tư nước ngoài tại Philippines thường chiếm từ 30 đến 40% tổng giá trị giao dịch. Bà McGuire cho rằng việc nhà đầu tư nước ngoài chiếm tỷ lệ cao sẽ tác động tiêu cực tới sự ổn định của thị trường.

“Tỷ lệ nhà đầu tư nước ngoài quá cao luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Như chúng ta đang chứng kiến tại một số thị trường ASEAN khác, khi khối ngoại rút vốn mà không có lực đỡ từ nhà đầu tư nội địa, thị trường sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng”, bà nhấn mạnh.

Chỉ số chứng khoán Philippines đã sụt giảm hơn 7.6% từ đầu năm, với dòng vốn ngoại rút ròng vượt 700 triệu USD. Tương tự, chỉ số SET của Thái Lan cũng giảm khoảng 7%, với lượng bán ròng từ khối ngoại lên tới hơn 3 tỷ USD, theo số liệu từ Bloomberg.

Mặc dù nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hơn 4 tỷ USD cổ phiếu Việt Nam trong cùng giai đoạn – một trong những mức rút vốn lớn nhất tại châu Á – chỉ số VN-Index vẫn thể hiện sức chống chịu đáng kinh ngạc, tăng trưởng khoảng 30% từ đầu năm, dẫn đầu về hiệu suất trong khu vực ASEAN.

“Thanh khoản trong một thị trường có quy mô như Việt Nam là vô cùng quan trọng. Nếu thanh khoản rút đi, bạn có thể mất tất cả“, bà McGuire nhấn mạnh.

Thái Lan, được FTSE xếp vào nhóm thị trường mới nổi tiên tiến (Advanced EM), duy trì giá trị giao dịch hàng ngày trung bình khoảng 1.3 tỷ USD từ đầu năm, dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Việt Nam đứng ngay sau với giá trị giao dịch trên 1 tỷ USD, tương đương với Singapore – một thị trường tiên tiến, và vượt trội so với các thị trường mới nổi khác như Indonesia và Malaysia.

Trong khi đó, thị trường chứng khoán Philippines còn khá nhỏ và thanh khoản thấp so với các nền kinh tế khác thuộc nhóm ASEAN-6, với giá trị giao dịch hàng ngày trung bình chỉ khoảng 100 triệu USD.

Chứng khoán Việt nằm trong nhóm giao dịch nhộn nhịp nhất ASEAN

Giá trị giao dịch trung bình hàng ngày ở mỗi thị trường (tỷ USD)

Khi nào dòng vốn toàn cầu sẽ đổ vào?

Ông Đặng Thanh Tùng, Giám đốc Nghiệp vụ Dragon Capital, dự báo tỷ trọng của Việt Nam trong các chỉ số thị trường mới nổi của FTSE có thể dao động từ 0.3% đến 0.5%. Điều này sẽ thu hút dòng vốn thụ động ít nhất từ 500 triệu USD đến 600 triệu USD.

Bên cạnh đó, dòng vốn từ các quỹ chủ động được dự đoán dao động từ 2.5 tỷ USD đến 7.5 tỷ USD, trong đó một phần có thể đến trước thời điểm Việt Nam chính thức được nâng hạng vào năm 2026.

“Với câu chuyện tăng trưởng hấp dẫn của Việt Nam, nhiều nhà đầu tư chủ động có thể phân bổ tỷ trọng cho Việt Nam cao hơn so với mức tỷ trọng mà FTSE áp dụng cho Việt Nam“, ông Tùng nhận định. “Họ có thể xem đây là cơ hội đầu tư chưa được đánh giá đúng mức, điều này có thể đẩy dòng vốn chủ động lên mức cao hơn trong dải dự báo“.

Một số quỹ đã bắt đầu tìm hiểu cơ hội tại thị trường Việt Nam. Từ 13 đến 16/10, Elephant Asset Management với 300 triệu USD tài sản quản lý và Aumento Capital Management nằm trong số 20 nhà quản lý quỹ toàn cầu – đại diện cho hơn 1 ngàn tỷ USD tổng tài sản – đã tham gia chuyến khảo sát thực tế tại Việt Nam. Được tổ chức bởi Maybank Securities Vietnam, chuyến đi nhằm kết nối nhà đầu tư với các doanh nghiệp địa phương sau thông báo nâng hạng thị trường.

Tuy nhiên, các nhà quản lý quỹ cho biết họ chỉ mua vào khi định giá và tỷ lệ rủi ro-lợi nhuận của từng công ty cụ thể thực sự hấp dẫn.

“Hiện tại, chu kỳ thị trường đang hơi bất lợi cho Việt Nam do mức định giá khá cao so với khu vực. Tuy nhiên, điều này sẽ tự điều chỉnh theo thời gian”, ông McGuire nhận xét.

Ông Compernolle cũng đồng quan điểm này, cho rằng mọi tin tức tích cực trong những năm gần đây đã được phản ánh vào giá cổ phiếu, khi VN-Index đạt mức cao kỷ lục vào giữa tháng 10. Tình hình này dẫn đến định giá cao tương đối và sự thận trọng từ giới đầu tư nước ngoài.

Sau một đợt tăng kéo dài, chỉ số VN-Index đã giảm mạnh 5.47% vào thứ Hai (20/10), đánh dấu mức giảm phần trăm lớn thứ hai trong năm nay. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là các nhà đầu tư nước ngoài đã chuyển sang mua ròng vào ngày hôm sau, mua vào khoảng 92 triệu USD cổ phiếu vào ngày 21/10 – giá trị mua ròng một ngày lớn nhất trong năm nay.

Ông Compernolle xem việc nâng hạng FTSE như một tín hiệu quan trọng cho cộng đồng đầu tư quốc tế rằng Việt Nam đã thực sự mở cửa thị trường vốn và môi trường kinh doanh. “Chúng tôi giờ đây sẽ theo dõi xem Việt Nam cần bao lâu để đạt được mục tiêu tiếp theo: MSCI nâng hạng lên thị trường mới nổi“, ông kết luận.

Vũ Hạo (Theo Business Times)

FILI

– 15:16 24/10/2025