Trái phiếu hạ tầng: Kỳ vọng trở thành kênh trụ cột dẫn vốn mới cho nền kinh tế

Lấp đầy khoảng trống về nguồn vốn cho dự án hạ tầng

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng quốc gia với quy mô lớn song nguồn ngân sách nhà nước còn thiếu hụt và kênh tín dụng ngân hàng gặp hạn chế trong hoạt động cấp vốn cho các dự án hạ tầng, Việt Nam sẽ cần đến huy động nguồn vốn tư nhân dài hạn, mà trong đó trái phiếu doanh nghiệp đang nổi lên như một kênh huy động vốn để bù đắp cho khoảng trống này.

Trao đổi tại Bản tin Điểm nhấn Trái phiếu – Bond Highlights, ông Dương Đức Hiếu – Giám đốc – Chuyên gia cao cấp VIS Rating cho biết, trong giai đoạn 2025-2030, Việt Nam ước tính cần khoảng 250 tỷ USD cho việc đầu tư vào các dự án hạ tầng như các đường sắt cao tốc, dự án năng lượng,… và vốn đầu tư công chỉ đáp ứng được khoảng 70% nhu cầu vốn với các kế hoạch đầu tư công đã được công bố.

Ông Dương Đức Hiếu – Giám đốc – Chuyên gia cao cấp VIS Rating

Ngoài ra, một nguồn vốn tương đối quan trọng cho việc phát triển hạ tầng trong quá khứ là nguồn tín dụng ngân hàng, sắp tới cũng sẽ bị thắt chặt hơn trong việc sử dụng cho vốn hạ tầng thông qua các chỉ số về an toàn tài chính, ví dụ như sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn.

Theo thống kê của VIS Rating, quy mô dư nợ của ngân hàng cho vay các dự án, ví dụ như các dự án về giao thông đường bộ, đã giảm trong thời gian gần đây. Trong khoảng 3 năm vừa qua quy mô dư nợ này giảm trung bình khoảng 10%, do đó tín dụng ngân hàng cũng không còn là nguồn vốn quá dồi dào cho việc phát triển các dự án hạ tầng.

“Do đó để lấp đầy khoảng trống về nguồn vốn này, chúng tôi cho rằng trái phiếu hạ tầng sẽ là một sản phẩm rất phù hợp để tài trợ cho các dự án hạ tầng sắp tới của Việt Nam”, ông Dương Đức Hiếu khẳng định.

Ông Hiếu cũng nhắc lại câu chuyện quá khứ với câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam kể từ khi mở cửa đổi mới. Nguồn vốn chính để Việt Nam phát triển hạ tầng giai đoạn này là ngân sách nhà nước và nguồn vốn ODA hỗ trợ phát triển, tiếp đến là tín dụng ngân hàng. Với sự phát triển của Việt Nam hiện nay, nguồn vốn ODA không còn dồi dào như trước. Tiếp đến, quá khứ cũng đã có những giai đoạn tăng trưởng tín dụng rất cao, nhưng kể cả giai đoạn thúc đẩy tín dụng mạnh mẽ thì GDP cũng chưa bao giờ đạt được 2 con số – mục tiêu mà chúng ta đang kỳ vọng sắp tới.

Do đó, để đạt được mục tiêu này, rõ ràng yêu cầu đặt ra là phải phát triển các kênh vốn mới cho kinh tế, cho thị trường. Ông Hiếu cho rằng, kênh trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu hạ tầng trong dài hạn sẽ là một kênh vốn mới và là một trụ cột mới bên cạnh ngân sách nhà nước và nguồn tín dụng ngân hàng trong việc đầu tư phát triển hạ tầng của Việt Nam.

“Chúng tôi cũng rất kỳ vọng là sắp tới đây, các cơ quan nhà nước, đặc biệt là Bộ Tài chính sẽ ban hành thêm các chính sách để hỗ trợ và phát triển cho thị trường này”, ông Hiếu kỳ vọng.

Trong bối cảnh các cơ quan quản lý đang nỗ lực để phát triển các sản phẩm mới cho thị trường, chuyên gia VIS Rating cũng dự báo, sự phát triển của thị trường trái phiếu sẽ tăng tốc mạnh mẽ hơn. Trong năm 2026 và các năm tới, thị trường trái phiếu sẽ đi vào một chu kỳ phát triển mới tích cực hơn nhiều sau giai đoạn phục hồi từ đáy trong khoảng 2 năm vừa qua.

Nhu cầu với trái phiếu hạ tầng rất lớn

Đánh giá về triển vọng cho trái phiếu hạ tầng, ông Dương Đức Hiếu lưu ý về điểm mạnh của thị trường khi Việt Nam có sự ổn định về chính trị, kinh tế, an ninh đồng thời đi cùng một câu chuyện về mục tiêu phát triển hạ tầng mạnh mẽ trong khoảng 5 năm tới.

Việc đầu tư vào các dự án hạ tầng sẽ kéo dài hàng chục năm, do đó sự ổn định về mặt chính trị, kinh tế là điều kiện tiên quyết.

Chuyên gia này cho biết, các nước phát triển có một cách thức tài trợ vốn điển hình được dùng cho các dự án hạ tầng và thực ra cũng đã được áp dụng cho một dự án năng lượng điện ở Việt Nam với nhà đầu tư đến từ Mỹ. Cụ thể, trong thời gian phát triển dự án ban đầu, dự án sử dụng nguồn vốn vay và sau khi dự án điện được xây dựng thành công và phát điện được khoảng 4 năm, nhà đầu tư đã phát hành một gói trái phiếu 10 năm với lãi suất cố định và để tái cơ cấu lại nguồn vốn, trả khoản nợ cũ đi và tái cơ cấu lại bằng một khoản trái phiếu có lãi suất cố định và kỳ hạn dài.

Ví dụ này cho thấy cách thức sử dụng trái phiếu hạ tầng của các nước tiên tiến đó là chủ đầu tư sẽ sử dụng vốn ngân hàng ở giai đoạn đầu của dự án – giai đoạn đang phát triển. Lúc này, chủ yếu là dòng tiền chi ra đầu tư, ngân hàng sẽ là bên có đủ nguồn lực và quản lý được các rủi ro liên quan đến dòng vốn chi ra cũng như các hoạt động đầu tư. Sau khi dự án đi vào hoạt động ổn định, có dòng tiền ổn định, giúp xếp hạng tín nhiệm của dự án tương đối cao, giai đoạn này sẽ rất phù hợp cho việc tái cơ cấu lại nguồn vốn dự án bằng trái phiếu dài hạn và có lãi suất thấp hơn.

Hiện ở Việt Nam, luật chưa cho phép một số nhà đầu tư như ngân hàng hay các công ty bảo hiểm nhân thọ – những đơn vị có nguồn vốn dài hạn được tham gia mua trái phiếu với mục đích tái cơ cấu nợ. Tuy nhiên, gần đây Bộ Tài chính đã có lộ trình phát triển ngành quản lý đầu tư chứng khoán Việt Nam, trong đó có đề xuất cho phép các công ty bảo hiểm được mua trái phiếu tái cấp vốn, tái cấu trúc nợ. Đây là một điểm giúp mở rộng tệp nhà đầu tư cho trái phiếu hạ tầng trong tương lai.

Trên thực tế, tiềm năng huy động nguồn vốn qua trái phiếu hạ tầng trong dân cư, các khối bảo hiểm, các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí… còn rất lớn tại Việt Nam.

Như các quỹ trái phiếu, từ mức đáy khủng hoảng năm 2023, đến nay tổng giá trị tài sản đã tăng gấp đôi, tuy nhiên nhu cầu đầu tư trái phiếu chưa được đáp ứng. Một số đơn vị quản lý quỹ chia sẻ rằng họ chưa có đủ nguồn hàng để mua cho các quỹ trái phiếu này. Phần lớn tài sản của quỹ trái phiếu vẫn nằm dưới dạng trái phiếu ngân hàng hoặc chứng chỉ tiền gửi. Ngoài ra, một số người mua tiềm năng khác với trái phiếu hạ tầng như các đơn vị bảo hiểm nhân thọ, tổng tài sản của nhóm này cũng tăng trưởng đều đặn…

“Do đó, cầu tiềm năng cho trái phiếu hạ tầng là rất lớn, và tôi cho rằng khi có những chính sách mới được ban hành, kích hoạt được hoạt động phát hành thì nhu cầu này sẽ được đáp ứng trong thời gian tới”, ông Hiếu kỳ vọng.