Toàn cảnh án phạt chứng khoán năm 2025

Toàn cảnh án phạt chứng khoán năm 2025

Tính đến ngày 19/12/2025, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành 194 quyết định xử phạt, tổng tiền phạt vượt 53 tỷ đồng. Bức tranh xử phạt cho thấy “căn bệnh kinh niên” vẫn nằm ở vi phạm công bố thông tin, trong khi các vụ thao túng giảm về số lượng nhưng phức tạp và khó định lượng hơn.

Thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào năm 2025 với quy mô ngày càng lớn và độ phức tạp gia tăng, kéo theo áp lực lớn hơn lên công tác giám sát và xử lý vi phạm. Tính đến ngày 19/12/2025, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã ban hành 194 quyết định xử phạt hành chính, tổng tiền phạt vượt 53 tỷ đồng, trung bình hơn 274 triệu đồng cho mỗi quyết định. Cơ cấu đối tượng vi phạm tiếp tục cho thấy doanh nghiệp đại chúng và doanh nghiệp niêm yết là nhóm chịu ảnh hưởng chính, chiếm hơn 76%, với 148 quyết định xử phạt. Xếp sau là công ty chứng khoán, cá nhân và công ty quản lý quỹ.

Các công ty chứng khoán nhận 32 quyết định xử phạt, chiếm gần 16.5%; còn nhóm cá nhân và nhóm cá nhân liên quan lãnh 8 quyết định với tổng cộng 72 người chịu ảnh hưởng.

Phần lớn sai phạm của doanh nghiệp đại chúng, niêm yết liên quan đến công bố thông tin, phản ánh gánh nặng tuân thủ vẫn chưa được xử lý triệt để dù cơ chế pháp lý ngày càng hoàn thiện.

Hoạt động xử phạt diễn ra mạnh nhất vào cuối năm. Riêng trong tháng 11 có số quyết định cao nhất với 32 trường hợp; trong khi tháng 9 là tháng ghi nhận tổng tiền phạt lớn nhất, đạt gần 9 tỷ đồng, chủ yếu do các vụ thao túng thị trường. Mật độ tập trung vào các tháng cuối năm cho thấy tính chu kỳ khi cơ quan quản lý tăng tốc rà soát báo cáo tài chính và hoạt động doanh nghiệp trước kỳ lập báo cáo năm.

Nhóm vi phạm công bố thông tin chiếm áp đảo

Lỗi vi phạm công bố thông tin chiếm gần 68% tổng số hành vi bị xử lý, tiếp tục là điểm nóng của năm 2025. Từ việc chậm công bố đến công bố sai lệch, các lỗi này ảnh hưởng trực tiếp tới tính minh bạch và khả năng tiếp cận thông tin của nhà đầu tư. Một số doanh nghiệp tái phạm 2 lần trong năm như Novaland (NVL) và Angimex (AGM), cho thấy quy trình tuân thủ vẫn chưa được cải thiện tương xứng với quy mô hoạt động.

Sự lặp lại của các lỗi cơ bản này phản ánh vấn đề nội tại trong hệ thống quản trị, đặc biệt tại các doanh nghiệp có cấu trúc tổ chức phức tạp hoặc nguồn lực kiểm soát nội bộ hạn chế.

Nhóm vi phạm liên quan đến quản trị công ty và giao dịch với bên liên quan chiếm hơn 12%. Dù số lượng thấp hơn đáng kể so với công bố thông tin, đây lại là nhóm phản ánh rủi ro cấu trúc như xung đột lợi ích hoặc thiếu chuẩn mực quản trị.

Nhiều doanh nghiệp bị xử lý vì không đảm bảo cơ cấu HĐQT độc lập như COMECO, L10 và PC1, hoặc không bổ nhiệm người phụ trách quản trị công ty như VXB, EVG và VNE. Một số trường hợp khác liên quan đến giao dịch với cổ đông lớn hoặc người nội bộ, gây lo ngại về tính minh bạch trong quản lý và quyền lợi cổ đông thiểu số.

Các vi phạm thuộc nhóm CTCK và công ty quản lý quỹ chiếm gần 16%, với nhiều hành vi liên quan tới các quy định về nghiệp vụ. Sai phạm trải rộng từ cho vay ký quỹ vượt hạn mức, không tách bạch tài sản khách hàng đến cung cấp dịch vụ khi chưa được chấp thuận.

Nổi bật là 3 sai phạm mang tính hệ thống tại các công ty chứng khoán: SHS dẫn đầu với 10 hành vi vi phạm trong cùng 1 quyết định xử phạt, theo sát là EVS và APG khi mỗi đơn vị cũng ghi nhận tới 9 lỗi vi phạm tương tự.

Những trường hợp này cho thấy lỗ hổng trong hệ thống kiểm soát nội bộ của các định chế trung gian, vốn đóng vai trò trụ cột trong vận hành thị trường chứng khoán.

Thao túng giảm số vụ nhưng án phạt nặng

Nhóm thao túng thị trường chỉ chiếm hơn 3% nhưng chịu mức xử phạt cao nhất, thể hiện tính răn đe đối với loại vi phạm này. Năm 2025 ghi nhận 3 vụ thao túng liên quan đến An Gia (AGG), Petro Times (PPT) và Phát Đạt (PDR), giảm 1 vụ so với năm 2024.

Các đối tượng vi phạm sử dụng mạng lưới tài khoản lớn để tạo cung cầu giả tạo: 26 cá nhân cho mượn tài khoản để giao dịch chứng khoán trong vụ AGG, 15 tài khoản ở PPT và 22 tài khoản trong vụ PDR. Đáng chú ý, cả 3 vụ đều được kết luận không phát sinh khoản thu trái pháp luật.

Khoảng cách giữa vi phạm nhỏ – lớn

Khoảng 130 trong tổng số 194 quyết định có mức phạt dưới 200 triệu đồng, tương ứng với tỷ lệ 67.5%. Tỷ lệ này khá tương đồng với tỷ trọng của các vi phạm công bố thông tin. Điều này đặt ra câu hỏi về tính răn đe đối với các lỗi vi phạm về minh bạch thông tin. Liệu mức phạt thấp có khiến một số doanh nghiệp coi đây là chi phí chấp nhận được, đặc biệt nhiều trường hợp dẫn tới tái phạm.

Ngược lại, 30 quyết định có mức phạt trên 400 triệu đồng cho thấy sự tồn tại của các vi phạm nghiêm trọng trên thị trường. Trong đó, dẫn đầu là các vụ thao túng thị trường chứng khoán, với mức phạt từ 1.5 đến 3 tỷ đồng và những sai phạm nghiệp vụ tại các công ty chứng khoán như APG, SHS và VISECO. Đặc biệt, Korea Investment Management Co., Ltd (KIM) – quỹ ngoại quản lý danh mục hàng tỷ USD – nhận án phạt nặng tới hơn 1.1 tỷ đồng, vì vi phạm không báo cáo về dự kiến giao dịch bán chứng chỉ quỹ.

Bên cạnh phạt tiền, UBCKNN còn áp dụng các biện pháp khắc phục như buộc cải chính hoặc hủy bỏ thông tin với 23 lần áp dụng. Đây là công cụ quan trọng để phục hồi sự minh bạch và giảm thiểu tác động của vi phạm đối với nhà đầu tư. Những chế tài mạnh hơn như cấm giao dịch chứng khoán (6 lần) hay đình chỉ giao dịch/kinh doanh (5 lần) thể hiện sức răn đe lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của tổ chức.

Tóm lại, bức tranh xử phạt năm 2025 cho thấy một thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong quá trình tự hoàn thiện, với những nỗ lực không ngừng của cơ quan quản lý trong việc duy trì kỷ cương và minh bạch. Sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý, cùng với nỗ lực nâng cao tính tuân thủ từ chính các thành viên thị trường, là 2 yếu tố song hành, quyết định sự phát triển lành mạnh và bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam trong tương lai.

Thế Mạnh

FILI

– 08:02 24/12/2025