Cơ chế vay ưu đãi và những băn khoăn chính sách
Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến các bộ, ngành về Dự thảo Nghị quyết quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, đồng thời gửi Bộ Tư pháp thẩm định trước khi trình Chính phủ xem xét.
Theo nội dung dự thảo, Bộ Xây dựng đề xuất Nhà nước hỗ trợ các nhà đầu tư bằng hình thức cho vay tối đa 80% tổng mức đầu tư, với lãi suất thấp nhất là 0% và thời hạn vay kéo dài đến 30 năm. Phần vốn còn lại, khoảng 20%, sẽ do nhà đầu tư tự huy động.
Tuy nhiên, cơ chế này đang vấp phải nhiều ý kiến thận trọng từ Bộ Tài chính. Theo quy định hiện hành tại Luật Quản lý nợ công năm 2017, ngân sách nhà nước không có cơ chế cho doanh nghiệp vay lại trực tiếp. Vì vậy, để áp dụng hình thức hỗ trợ như đề xuất, cần phải trình cấp có thẩm quyền xem xét và phê duyệt.
Bộ Tài chính cho rằng việc Chính phủ vay về cho dự án và cho vay lại với lãi suất 0% trong 30 năm đồng nghĩa với việc ngân sách phải gánh toàn bộ chi phí lãi vay. Điều này sẽ làm tăng nghĩa vụ trả nợ lãi của Chính phủ so với tổng thu ngân sách, có thể khiến chỉ số nợ vượt trần và ảnh hưởng tiêu cực đến xếp hạng tín nhiệm quốc gia.
Không chỉ vậy, mức lãi suất 0% cũng được cho là làm suy giảm động lực trả nợ của doanh nghiệp và khiến ngân sách khó có khả năng thu hồi vốn. Việc không chịu áp lực tài chính có thể dẫn tới tâm lý ỷ lại, không phù hợp với nguyên tắc quản lý nợ công theo hướng thị trường, nơi trách nhiệm và rủi ro được chia sẻ minh bạch giữa Nhà nước và nhà đầu tư.
Bộ Tài chính đồng thời lưu ý thêm, theo đề xuất hiện tại, nhà đầu tư chỉ hoàn trả toàn bộ khoản vay một lần khi hết thời hạn vay – một phương án tiềm ẩn rủi ro lớn. Với tổng nhu cầu vốn rất lớn và thời gian thu hồi kéo dài, khả năng hoàn vốn hoặc bảo đảm hiệu quả tài chính của dự án là yếu tố cần được đánh giá kỹ lưỡng, đặc biệt trong trường hợp tiến độ khai thác chậm hoặc doanh thu thực tế không đạt kỳ vọng.
Ở góc độ công nghệ, Bộ Xây dựng thừa nhận năng lực sản xuất công nghiệp đường sắt trong nước còn hạn chế. Doanh nghiệp Việt Nam gần như chưa thể tham gia sâu vào chuỗi cung ứng thiết bị, linh kiện và vật tư đường sắt hiện đại, do thiếu nền tảng công nghệ, kinh nghiệm và khả năng cạnh tranh với các tập đoàn quốc tế.
Để dần hình thành năng lực tự chủ trong sản xuất vật tư, thiết bị và phương tiện đường sắt, Bộ Xây dựng kiến nghị bổ sung cơ chế đặc thù cho phép Nhà nước đặt hàng các doanh nghiệp trong nước thực hiện một số nhiệm vụ chiến lược như sản xuất ray, ghi, hệ thống tín hiệu, phương tiện vận tải… nhằm tạo nền tảng phát triển ngành công nghiệp đường sắt quốc gia trong dài hạn.
Bộ Tài chính cũng đồng thời đề xuất chỉ định một nhà đầu tư duy nhất thực hiện dự án nhằm bảo đảm tính thống nhất về quản lý, kỹ thuật và vận hành.
Doanh nghiệp nội sẵn sàng nhập cuộc
Được biết, hai tập đoàn nội địa quy mô lớn gồm VinSpeed (thuộc Tập đoàn Vingroup) và Trường Hải (THACO) đã chính thức bày tỏ mong muốn được tham gia đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Cả hai doanh nghiệp đều đề xuất phương án vốn đầu tư khoảng 61,35 tỷ USD, chưa tính chi phí giải phóng mặt bằng và tái định cư. Trong đó, 20% là vốn tự có, còn 80% dự kiến vay ưu đãi từ Nhà nước với lãi suất 0% và thời hạn hoàn trả kéo dài 30–35 năm.
VinSpeed cho biết, nếu được chấp thuận, doanh nghiệp có thể hoàn thiện toàn tuyến trong khoảng 5 năm, tức rút ngắn một nửa thời gian so với phương án Nhà nước tự đầu tư. Trong khi đó, THACO đưa ra phương án triển khai trong vòng 7 năm, vẫn được đánh giá là nhanh và hiệu quả hơn nhiều so với kịch bản truyền thống.
Trong khi đó, Tập đoàn Hòa Phát (HPG) cũng đã sẵn sàng triển khai dự án thép ray 12.000 tỷ để phục vụ các dự án hạ tầng quốc gia, doanh nghiệp này cho biết sẽ bắt tay vào làm ngay khi nhận được đơn đặt hàng.
Song song với đó, một số doanh nghiệp hạ tầng đầu ngành như Tập đoàn Đèo Cả, Vinaconex (VCG) và FECON (FCN) cũng đang chủ động chuẩn bị nguồn lực, thiết bị và đội ngũ kỹ thuật. Các đơn vị này được cho là đang đón đầu làn sóng đầu tư hạ tầng quy mô lớn dự kiến bùng nổ trong giai đoạn 2026–2030, khi hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia được kích hoạt đồng loạt.
Nguồn: https://kinhtechungkhoan.vn/bo-tai-chinh-can-nhac-de-xuat-vay-uu-dai-cua-vingroup-va-thaco-cho-sieu-du-an-67-ty-usd-1412839.html
