Bức tranh margin và đôi điều suy ngẫm

Tính đến cuối quý III/2025, tổng dư nợ margin của các công ty chứng khoán đạt khoảng 370.000 tỷ đồng, tăng 78.000 tỷ đồng so với cuối quý II/2025. Dòng tiền margin góp phần quan trọng thúc đẩy thị trường đi lên mạnh mẽ trong quý vừa qua khi VN-Index tăng hơn 280 điểm (khoảng 21%). Cùng với đó là giao dịch rất sôi động, thậm chí có phiên thanh khoản đột biến lên đến hơn 3 tỷ USD.

Có đến 13 công ty chứng khoán có số dư cho vay margin từ 10.000 tỷ đồng trở lên.

Sau phiên biến động mạnh 20/10/2025 với việc chỉ số VN-Index mất gần 95 điểm, Trưởng phòng Tư vấn đầu tư của một công ty chứng khoán trong Top 10 thị phần khuyến nghị tới khách hàng: “Ngắn hạn đang tiềm ẩn các rung lắc liên tục với biên độ cao, nguyên nhân do thiếu thanh khoản tiền mặt từ những điều như margin cao nhất lịch sử, lãi suất ngân hàng tăng nhẹ và biên độ bị rút gọn lại do cuối năm gần hết room tín dụng; đồng thời, kênh bất động sản với nhiều dự án mở bán hút bớt tiền. Việc nhiều cổ phiếu bị đánh gãy nền cho thấy lượng cung tích lũy trên cao rất nhiều, mà lượng cầu thì lại đang co hẹp lại do các nguyên nhân trên, cần phải có thời gian để nguồn tiền mới từ các nhà đầu tư mới nạp vào để “thay máu”. Do vậy, chiến lược tốt nhất vào lúc này để vượt qua rung lắc chính là cầm cổ phiếu tốt, có triển vọng và không sử dụng nợ vay”.

Theo chia sẻ của vị này, sau phiên rơi mạnh đầu tuần qua, chỉ số VN-Index có 3 phiên liên tiếp hồi phục, xu hướng kỹ thuật thị trường chung đã quay lại trend tăng trong trung hạn, tuy nhiên rất nhiều cổ phiếu và nhóm cổ phiếu tiếp tục đà giảm trong bối cảnh thanh khoản thị trường ngày càng suy giảm, khiến cho thị trường khó bứt phá.

Đội ngũ tư vấn đầu tư nhận thấy không có tình trạng căng margin quá như quan ngại của thị trường, vì cuộc đua tăng vốn thông qua quyền mua, phát hành riêng lẻ, IPO trong khối công ty chứng khoán vẫn đang diễn ra sôi động.

Chẳng hạn, SSI công bố kế hoạch bán 415,5 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, nâng vốn điều lệ từ 20.779 tỷ đồng lên gần 25.000 tỷ đồng. Với giá bán 15.000 đồng/cổ phiếu, nếu kế hoạch phát hành thành công, SSI sẽ thu về khoảng 6.200 tỷ đồng. Số tiền này sẽ được dùng để bổ sung vốn cho vay ký quỹ (margin), đầu tư vào trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi.

VPBankS dự kiến chào bán 375 triệu cổ phiếu, tương đương 25% vốn hiện tại, nhằm tăng vốn điều lệ từ 15.000 tỷ đồng lên 18.750 tỷ đồng. VPS, HSC, Kafi, TPS, MBS hay TVS… cũng lên kế hoạch phát hành hàng trăm triệu cổ phiếu trong thời gian tới.

Thực tế, việc tăng vốn để phục vụ hoạt động cho vay margin đang là xu hướng phổ biến trong khối công ty chứng khoán, khi các mảng kinh doanh khác bị hụt hơi, hoặc thiếu ổn định, như môi giới thì phí giao dịch giảm dần – không còn tạo ra lợi nhuận tốt như giai đoạn trước; tự doanh tuỳ theo xu hướng thị trường; trong khi dịch vụ IB cũng cần điều kiện thị trường thuận lợi và các thương vụ kéo dài.

Xu hướng này được dự báo sẽ còn tiếp diễn, khi nhu cầu vốn nhanh của cá nhân lẫn tổ chức thông qua kênh này – theo ghi nhận từ những nhân sự trong nghề – luôn tồn tại và còn rất lớn, mà trên thị trường hay gọi là “cho vay deal”.

Nếu so với kênh tín dụng ngân hàng, hay huy động trái phiếu, thủ tục cầm cố, thế chấp cổ phiếu để vay các công ty chứng khoán/bên thứ ba lại đơn giản và linh hoạt hơn. Điều này đem lại lợi ích cho cả ba bên: doanh nghiệp có thể giải quyết các nhu cầu cấp bách về vốn; công ty chứng khoán tăng quy mô cho vay nhanh chóng, đem lại nguồn thu lớn; ở các công ty chứng khoán có ngân hàng mẹ phía sau thì có thể giải quyết tình trạng thừa vốn ở một số giai đoạn khi tăng trưởng tín dụng hạn chế.

Tín hiệu điển hình nhìn ở các cổ phiếu được cầm cố vay margin cao thường là đột ngột giảm mạnh, khối lượng giao dịch lớn và có thể bị chất sàn vài phiên – là hiện tượng cổ phiếu giảm đã kích hoạt bán “call margin”.

Với việc một phần dòng vốn margin không đi vào giao dịch trên thị trường mà được sử dụng cho các mục đích khác, có tính dài hạn hơn sẽ tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Khi thị trường tăng mạnh và sau đó biến động mạnh theo chiều hướng giảm sâu, thiếu dòng vốn đối ứng, tình trạng “force sell” chéo có thể làm tình hình trở nên trầm trọng hơn.