LTS: Ba năm biến động toàn cầu do đại dịch đã để lại một dấu mốc chưa từng có trong lịch sử ngành du lịch Việt Nam. Từ vị thế đóng góp hơn 9% GDP và là một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế, du lịch gần như “chạm đáy” chỉ trong một thời gian ngắn: lượng khách quốc tế giảm hơn 99%, hàng loạt doanh nghiệp tạm dừng hoạt động, hàng không lỗ nặng, chuỗi dịch vụ – lưu trú – vận tải du lịch rơi vào khủng hoảng sâu rộng.
Song chính từ tâm khủng hoảng ấy, hành trình hồi sinh đã bắt đầu. Với những chính sách mở cửa kịp thời, sự trỗi dậy mạnh mẽ của thị trường nội địa, và đặc biệt là sự trở lại của khách quốc tế trong giai đoạn 2023 – 2024, du lịch Việt Nam đang bước vào chu kỳ phục hồi theo chất, khẳng định vai trò trụ cột trong nền kinh tế dịch vụ.
Ở góc nhìn thị trường vốn, đây không chỉ là sự phục hồi về số lượng khách hay doanh thu, mà còn là giai đoạn định hình lại triển vọng của hàng không, hạ tầng sân bay, khách sạn – nghỉ dưỡng, bán lẻ và các ngành dịch vụ liên quan. Những biến động của du lịch tác động trực tiếp đến kết quả kinh doanh của hàng loạt doanh nghiệp niêm yết, ảnh hưởng tới tâm lý và cơ hội đầu tư của nhà đầu tư trong trung và dài hạn.
Loạt bài “Đại dịch Covid-19 và phép thử bản lĩnh quốc gia” được xây dựng nhằm nhìn lại trọn vẹn bối cảnh, diễn biến và xu hướng của ngành trong suốt giai đoạn biến động vừa qua.
Ngành du lịch chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng về doanh thu
Năm 2019, Việt Nam đón 18 triệu lượt khách quốc tế; sang năm 2020, con số này gần như về 0 và đến năm 2021 chỉ còn 157.000 lượt, giảm 99,1%. Tổng thu từ khách du lịch, vốn đạt 755 nghìn tỷ đồng năm 2019, giảm xuống 312 nghìn tỷ đồng năm 2020 và tiếp tục lao dốc còn 180 nghìn tỷ đồng vào năm 2021. Đây là mức suy giảm mạnh nhất từng ghi nhận của ngành. Với đặc thù chi phí cố định cao, việc doanh thu sụt giảm nghiêm trọng dẫn đến thua lỗ lớn và tình trạng “căng thanh khoản” kéo dài.
Hàng không – tuyến huyết mạch của du lịch trở thành lĩnh vực chịu thiệt hại nặng nề nhất. Theo giải trình trong bản công bố thông tin BCTC hợp nhất 2020 của Tổng Công ty Hàng không Việt Nam – CTCP (HOSE: HVN), sự bùng phát dịch Covid 19 đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của HVN. Theo đó, tại ngày 31/12/2020, HVN ghi nhận mức lỗ sau thuế hợp nhất là -11.178 tỷ đồng.
Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam – CTCP (UPCoM: ACV) cũng chịu ảnh hưởng rất mạnh. Tổng doanh thu năm 2021 đạt 7.098 tỷ đồng, đạt 67,19%/KH năm, giảm 30,51% so với năm 2020. Nguyên nhân chủ yếu là do tác động của dịch bệnh Covid-19 làm giảm mạnh sản lượng vận chuyển quốc tế thông qua toàn mạng cảng (giảm 99% so với năm 2019) đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của ACV. Tất cả các nhóm doanh thu chính đều không đạt so với dự kiến và tiếp tục giảm so với cùng kỳ năm trước, như: doanh thu dịch vụ hàng không giảm 36% so với năm 2020, doanh thu phi hàng không giảm 43% so với năm 2020, doanh thu bán hàng giảm 62% so với năm 2020.
Không chỉ hàng không, phân khúc lưu trú và lữ hành cũng rơi vào khủng hoảng sâu rộng. Hơn 95% doanh nghiệp lữ hành quốc tế dừng hoạt động, trong khi doanh nghiệp du lịch nội địa chỉ hoạt động cầm chừng cho đến khi dịch bệnh cơ bản được kiểm soát. Lao động ngành du lịch (khoảng 2,5 triệu người) rơi vào tình trạng mất việc hoặc chuyển ngành, gây đứt gãy nguồn nhân lực vốn được đào tạo bài bản trong nhiều năm.
Khách sạn – đặc biệt là phân khúc 4 và 5 sao trải qua sự sụt giảm về công suất phòng, nhiều khu nghỉ dưỡng ven biển vận hành cầm chừng hoặc tạm đóng cửa, thậm chí rao bán do chi phí vận hành vượt xa doanh thu. Tác động dây chuyền khiến toàn bộ hệ sinh thái dịch vụ bổ trợ như nhà hàng, vận chuyển, vui chơi giải trí, công viên chủ đề, homestay… đều bị cuốn vào vòng xoáy suy giảm.
Nỗ lực “cởi nút thắt” lịch sử cho ngành du lịch
Trong năm 2020, dịch Covid-19 tác động nghiêm trọng đến khu vực dịch vụ, trong đó dịch vụ lưu trú và ăn uống chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Ngành du lịch giảm tới 14,68%, làm giảm 0,62 điểm phần trăm tăng trưởng GDP – mức suy giảm mạnh nhất trong cơ cấu dịch vụ. Đây là hệ quả trực tiếp của việc du lịch quốc tế đóng băng, nhu cầu đi lại, lưu trú giảm sâu, khiến công suất phòng tại nhiều điểm đến chỉ còn 5 – 10% và hàng loạt doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động. Sự suy giảm trên cho thấy mức độ phụ thuộc lớn của ngành lưu trú – du lịch vào dòng khách, đặc biệt là khách quốc tế, và phản ánh tính dễ tổn thương của lĩnh vực này trước các cú sốc bên ngoài.
Trong bối cảnh cả nước nỗ lực phục hồi kinh tế, du lịch được Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ xác định là một trong những ngành có tiềm năng lớn, khả năng lan tỏa mạnh và đóng vai trò động lực cho nhiều lĩnh vực khác. Chỉ trong thời gian ngắn, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trực tiếp chủ trì ba hội nghị lớn về du lịch nhằm tháo gỡ khó khăn và định hướng lại sự phát triển của ngành.
Từ các cuộc làm việc này, nhiều chính sách quan trọng đã được ban hành, đáng chú ý là Nghị quyết 82/NQ-CP ngày 18/5/2023 về nhiệm vụ và giải pháp đẩy nhanh phục hồi, tăng tốc phát triển du lịch hiệu quả, bền vững; Chỉ thị 08/CT-TTg ngày 23/2/2024 về phát triển du lịch toàn diện, nhanh và bền vững; và Công điện 34/CĐ-TTg ngày 10/4/2025 thúc đẩy phát triển du lịch, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số. Cùng với đó là loạt cơ chế, chính sách then chốt, đặc biệt là chính sách thị thực và xuất nhập cảnh cởi mở hơn, tạo điều kiện thuận lợi để du lịch phục hồi và bứt phá trong giai đoạn mới.
Với Việt Nam, giai đoạn 2020 – 2021 trở thành “nút thắt” lịch sử của ngành du lịch. Sự khó khăn toàn diện không chỉ làm gián đoạn đà tăng trưởng mà còn bộc lộ hạn chế của mô hình phụ thuộc lớn vào khách quốc tế, thiếu sản phẩm chất lượng cao và khả năng chống chịu còn hạn chế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, chính sự đứt gãy này cũng tạo áp lực để ngành tái cấu trúc mạnh mẽ hơn, hướng đến mô hình phát triển bền vững, đa dạng hóa nguồn khách và nâng cao chất lượng dịch vụ.
Nguồn: https://kinhtechungkhoan.vn/dai-dich-covid-19-va-phep-thu-ban-linh-quoc-gia-bai-1-nganh-du-lich-dong-bang-1417512.html
