Đằng sau pha đổ đèo cổ phiếu của trùm buôn xe Haxaco

Đằng sau pha đổ đèo cổ phiếu của trùm buôn xe Haxaco

Trong năm 2025, cổ phiếu của CTCP Dịch vụ Ô tô Hàng Xanh (Haxaco, HOSE: HAX) đã tăng vọt rồi tuột dốc ngay sau đó – có lúc giảm trên 44% từ đỉnh – ngay giữa lúc thị trường chứng khoán vẫn còn đầy hứng khởi.

Bề ngoài, bối cảnh của cú sốc này khá tiêu biểu. Một kết quả kinh doanh không như mong đợi do cạnh tranh khốc liệt ở thị trường ô tô, cộng thêm thương vụ đấu giá khu đất vàng bất thành dù được đặt nhiều kỳ vọng. Tuy nhiên, sự nghi ngại lại nảy sinh từ các giao dịch thoái vốn của người nội bộ.

Những lệnh bán ra quy mô lớn tại vùng giá đỉnh đã khiến người quan sát hoài nghi phải đặt câu hỏi: Liệu cổ đông bên ngoài có đang được đối xử công bằng? Chỉ trong vòng vài tháng, thông tin về kế hoạch bán đất đã đẩy kỳ vọng lên cao và tạo nên điều kiện lý tưởng cho các giao dịch thoái vốn. Một loạt lãnh đạo tại Haxaco đã bán tổng cộng hàng triệu cổ phần ngay trước khi thị giá sụp đổ.

Chẳng ai có thể khẳng định đó là chuyện tình cờ hay là kết quả của sự bất cân xứng thông tin. Nhưng một khi nghi ngờ đột ngột thay thế cho kỳ vọng, giá cổ phiếu thường rơi rất nhanh, bởi niềm tin luôn là nền tảng của mọi mức giá trên thị trường.

Với Haxaco, đây thậm chí còn không phải lần đầu câu hỏi về xung đột lợi ích cổ đông nên được đặt ra. Cách đây một năm rưỡi, doanh nghiệp này đã từng bất ngờ giảm tỷ lệ sở hữu tại 1 công ty con sắp sửa kinh doanh bùng nổ.

Showroom Mercedes-Benz thuộc hệ thống Haxaco tại đường Điện Biên Phủ, phường Gia Định, TPHCM

Lợi ích cổ đông

1 năm trước, Haxaco là điểm sáng. Cổ phiếu có năm 2024 tăng giá tốt, bởi ngay giữa lúc ngành phân phối ô tô khó khăn do lực cầu yếu thì doanh nghiệp này đã nhanh nhạy xoay chuyển tình thế. Hãng này mở rộng sang kinh doanh những chiếc xe MG bình dân, ở phân khúc đại chúng hơn so với sản phẩm truyền thống là những chiếc Mercedes-Benz hạng sang.

2025 vốn cũng được kỳ vọng là năm khả quan, nhưng thị trường ô tô ngày càng khốc liệt đã khiến doanh số MG mất đà tăng trưởng. Từ đó, Haxaco đến nay đã báo lỗ trong 2 quý liên tiếp.

Tuy nhiên, kinh doanh kém đi không phải là vấn đề duy nhất. Mảng phân phối xe MG vốn không do Haxaco thực hiện trực tiếp mà thông qua các công ty con. Trong đó, mắc xích quan trọng nhất là CTCP Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Ô tô PTM – đơn vị đã trực tiếp ký hợp tác chiến lược với chủ quản của thương hiệu MG (SAIC Motor Việt Nam).

Đáng chú ý, vào đầu năm 2024, ngay trước thềm việc kinh doanh xe MG bùng nổ, tỷ lệ sở hữu cổ phần của Haxaco tại PTM đã giảm rất mạnh từ 98.3% xuống còn 51.6%. Như vậy, kết quả kinh doanh của PTM vẫn sẽ được hợp nhất vào báo cáo tài chính của Haxaco, nhưng trên thực tế phần lợi ích kinh tế của cổ đông Haxaco tại đây đã bị thu hẹp.

Tính xung đột lợi ích của quyết định này là một vấn đề nhạy cảm, nhưng Chủ tịch Haxaco – ông Đỗ Tiến Dũng cũng chỉ có lời giải thích tại đại hội cổ đông thường niên vào tháng 3/2025, tức hơn 1 năm sau khi sự việc diễn ra.

Về phần PTM, công ty này sau đó được lãnh đạo Haxaco đưa lên giao dịch tại sàn HNX. Cổ phiếu tăng kịch trần trong ngày chào sàn vào tháng 8/2025, nhưng sau đó cũng nhanh chóng sụt mất một nửa thị giá.

Chủ tịch Haxaco – ông Đỗ Tiến Dũng trong một sự kiện tại showroom MG Cần Thơ

Những con sóng

Ông Đỗ Tiến Dũng, người gốc Hà Nội, là nhà kinh doanh dày dạn trong ngành ô tô. Vị này đã mua cổ phần Haxaco trên thị trường chứng khoán và tái cấu trúc thành công doanh nghiệp gốc quốc doanh này khi cận kề phá sản.

Từ năm 2016, sau khi cổ đông Nhà nước là SAMCO thoái vốn, gia đình ông Dũng là nhóm cổ đông lớn nhất tại công ty buôn xe này. Trong HĐQT Haxaco, ông Dũng và vợ có 2 ghế, trong khi cô con gái (sinh năm 1995) cũng từng là thành viên trong vòng 8 năm trước khi được miễn nhiệm vào tháng 3/2025. Các thành viên còn lại của Hội đồng đều là những nhân sự điều hành tại Haxaco và không nắm cổ phần đủ sức ảnh hưởng. Những năm gần đây, một số quỹ ngoại từng tích lũy đủ vị thế cổ đông lớn tại Doanh nghiệp, nhưng chưa bao giờ có đại diện tại Hội đồng.

Về vị Chủ tịch Haxaco, ngoài tài xoay chuyển kinh doanh, thị trường còn nhớ đến ông với những lần phát ngôn dậy sóng. Năm 2019, người đàn ông này từng bất ngờ công bố về ý định thâu tóm Haxaco của 1 tập đoàn Hàn Quốc – điều này đã dẫn đến một đợt biến động tăng sốc giảm sâu của cổ phiếu HAX. Đến năm 2022, lời chỉ trích của ông rằng những người lướt sóng cổ phiếu là “ký sinh trùng”  cũng khiến thị trường xôn xao.

Bước sang năm 2025, ông Dũng tiếp tục thông tin về giá trị của khu đất vàng tại Quận Bình Tân, TPHCM (cũ) mà Haxaco đã dày công thâu tóm – một phần từ việc chi tiền mua lại khu đất liền kề từ tay của vợ chồng ông. Đến tháng 5, Haxaco công bố ý định chuyển nhượng khu đất và cổ phiếu tăng vọt ngay sau đó. Thị giá HAX đã được kích thích đáng kể bởi thông tin này dù kết quả kinh doanh yếu đi, bởi chỉ cần nhẩm tính, nếu Haxaco bán thành công khu đất ở mức giá dự kiến 180 triệu đồng/m2 thì có thể thu về hàng trăm tỷ đồng lợi nhuận.

Ngay trong giai đoạn giá HAX leo lên vùng đỉnh, hàng loạt người nội bộ tại doanh nghiệp bao gồm Tổng Giám đốc, Phó Tổng Giám đốc, Giám đốc Tài chính, Thành viên Hội đồng Quản trị cũng như chị ruột Chủ tịch Dũng đã bán hầu hết cổ phần nắm giữ. Tổng cộng 4.16 triệu cp đã được các vị này bán khớp lệnh trên sàn giao dịch, ước tính thu về hàng chục tỷ đồng.

Chỉ vài ngày sau làn sóng bán ra của lãnh đạo cấp cao, Haxaco công bố thương vụ đất vàng đã bị hủy vì không một ai tham gia đấu giá. Giá cổ phiếu nhanh chóng sụp đổ. Lúc này, các cổ đông lớn nước ngoài là quỹ PYN Elite Fund và AFC VF Limited bắt đầu bán ra cổ phần.

Kể từ tháng 8/2025 đến nay, tỷ lệ sở hữu của khối ngoại tại Haxaco đã giảm từ 21% xuống còn 7%, cổ phiếu mất giá 35%.

Những trồi sụt của HAX chạy theo chuỗi thông tin mà Doanh nghiệp công bố đã biến cổ phiếu trở thành một thiên đường lướt sóng, kiếm lợi ngắn hạn.

Mà trong ngắn hạn, thị trường là cuộc chơi zero-sum game – có tổng bằng không. Cái được của người này là mất của người khác. Trong trường hợp Haxaco, bên hưởng lợi chính có vẻ là những người trong cuộc đã bán được cổ phần ở vùng giá hấp dẫn.

Thừa Vân

FILI

– 10:00 11/12/2025