Đề xuất nộp thuế ngay thời điểm nhận cổ tức bằng chứng khoán

Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định số 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế gồm 03 nội dung: (1) nội dung về thuế TNCN đối với cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán…; (2) nội dung sửa đổi, bổ sung quy định về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; (3) nội dung về cắt giảm thủ tục hành chính.

Trong đó, về thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với trường hợp cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi thời điểm khấu trừ thuế, khai thuế, nộp thuế TNCN là tại thời điểm doanh nghiệp chi trả cổ tức/thưởng bằng chứng khoán.

Đối với trường hợp cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn, khấu trừ thuế, khai thuế, nộp thuế TNCN là khi doanh nghiệp ghi nhận phần vốn tăng do lợi tức ghi tăng vốn cho cá nhân.

Bộ Tài chính đã chỉ ra bất cập của quy định hiện hành là việc cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán hay cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn nếu chưa chuyển nhượng chứng khoán, chưa chuyển nhượng vốn ngay hoặc không có nhu cầu chuyển nhượng sẽ chưa phải kê khai, nộp thuế TNCN, trong khi thực tế tài sản, thu nhập của các cá nhân không ngừng tăng lên.

Luật Doanh nghiệp quy định cổ tức là khoản lợi nhuận ròng được chi trả bằng tiền mặt, bằng cổ phần của công ty hoặc bằng tài sản khác. Cá nhân được chia cổ tức bằng tiền mặt hay bằng cổ phiếu hoặc nhận thưởng bằng chứng khoán đều cùng từ nguồn lợi nhuận của doanh nghiệp, tại thời điểm được chi trả cổ tức (nhận thưởng cổ phiếu) thì cá nhân đó nhận thu nhập (không phải đợi đến khi chuyển nhượng chứng khoán – phát sinh dòng tiền). Khoản thu nhập này phải được kê khai, nộp thuế TNCN ngay.

Trên cơ sở khai thác số liệu giai đoạn 2016-2024 từ cơ quan thuế về tình hình kê khai, nộp thuế TNCN đối với thu nhập từ đầu tư vốn và số liệu do Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) cung cấp về tình hình trả cổ tức bằng cổ phiếu, trả thưởng bằng cổ phiếu, Bộ Tài chính chỉ ra số thuế TNCN đã kê khai từ đầu tư vốn (gồm 5 khoản: thu nhập trả cổ tức, lợi tức bằng tiền mặt; cổ tức bằng chứng khoán; thưởng cho cổ đông hiện hữu bằng chứng khoán; lợi tức ghi tăng vốn; thu nhập đầu tư vốn từ nước ngoài) là 51.965 tỷ đồng.

Trong đó:

– Số thuế TNCN thu từ 2 khoản thu nhập là cổ tức trả bằng chứng khoán và trả thưởng cho cổ đông hiện hữu bằng chứng khoán khoảng 1.318 tỷ đồng .

– Cùng giai đoạn trên, cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán là 34,84 tỷ cổ phiếu. Nếu số lượng cổ phiếu này chuyển nhượng toàn bộ và giá cổ phiếu tính theo mệnh giá (10.000₫), thuế suất 5% thì số thuế TNCN tạm ước phải kê khai, nộp thuế khoảng 17.420 tỷ đồng.

Như vậy, số thuế TNCN từ thu nhập của cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán đã kê khai chỉ chiếm khoảng 8% so với ước dự tính.

Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước như Thái Lan, Ấn Độ quy định thời điểm tính thuế là thời điểm chi trả cổ tức và tổ chức phát hành cổ phiếu trả thay cổ tức có nghĩa vụ khấu trừ thuế theo thuế suất cổ tức bằng cổ phiếu (Thái Lan áp dụng thuế suất 10%, Ấn Độ áp dụng thuế suất 10% đối với phần thu nhập vượt quá mức Rs5,000).

Vì vậy, dự thảo Nghị định chỉ ra rằng để hạn chế việc lợi dụng chính sách và kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ khai và nộp thuế TNCN thì cần phải quy định rõ thời điểm khấu trừ đối với thu nhập từ cổ tức trả bằng chứng khoán, thu nhập từ trả thưởng bằng chứng khoán cho cổ đông hiện hữu, thu nhập từ phần vốn được ghi nhận tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn. Cụ thể, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi thời điểm khai thuế TNCN ngay tại thời điểm doanh nghiệp chi trả trả cổ tức bằng cổ phiếu hoặc thưởng bằng cổ phiếu.