M&A Phương Nam (PNC), Thiên Long (TLG) toan tính gì?

Phương Nam “thay máu” lãnh đạo

Theo thông báo của Phương Nam ngày 3/6/2025, Phó chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) Nguyễn Tuấn Quỳnh đã được bổ nhiệm vào vị trí Chủ tịch HĐQT, thay cho ông Nguyễn Hữu Hoạt (ông Hoạt chuyển xuống vị trí Phó chủ tịch). Bà Võ Thị Hoàng Quân (trước đó chưa giữ vai trò nào tại Công ty) được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc. Cùng thời điểm, ông Nguyễn Đình Thứ được chỉ định giữ chức Phó tổng giám đốc.

Ngược lại, Phương Nam miễn nhiệm bà Nguyễn Như Quỳnh khỏi các chức vụ: Phó chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc và người đại diện pháp luật của doanh nghiệp. Ông Lê Quý Phú thôi chức vụ Phó tổng giám đốc. Hai người này đồng thời được Công ty đồng ý chấm dứt hợp đồng lao động.

Ngoài ra, ba thành viên HĐQT của Phương Nam bao gồm bà Nguyễn Như Quỳnh, ông Nguyễn Đức Long và ông Võ Thành Đông Phương đều có đơn từ nhiệm theo nguyện vọng cá nhân. Doanh nghiệp cho biết, việc miễn nhiệm tư cách thành viên HĐQT của 3 cá nhân này sẽ được HĐQT trình Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Điểm đáng chú ý trong dàn lãnh đạo cấp cao của Phương Nam hiện tại là có hai lãnh đạo được bổ nhiệm mới đều là lãnh đạo chủ chốt của Thiên Long. Cụ thể, bà Võ Thị Hoàng Quân là Giám đốc Chiến lược Thiên Long, ông Nguyễn Đình Thứ là Giám đốc Đầu tư Thiên Long, đồng thời là Giám đốc kiêm người đại diện pháp luật của Công ty TNHH MTV Thương mại Dịch vụ Tân Lực Miền Nam (công ty con do Thiên Long sở hữu 100%).

Việc bổ nhiệm nhân sự cấp cao mang dấu ấn Thiên Long cho thấy, Thương mại Dịch vụ Tân Lực Miền Nam đã hoàn tất nhận chuyển nhượng hơn 8,29 triệu cổ phần PNC, tương đương 76,8% vốn điều lệ Phương Nam. Nội dung này đã được Đại hội đồng cổ đông Phương Nam ngày 24/5/2025 thông qua, theo kiến nghị miễn chào mua công khai của ba nhóm cổ đông, gồm 15 cá nhân.

Theo kết quả biểu quyết, dù cả 3 nội dung đã được Đại hội đồng cổ đông Phương Nam thông qua nhờ đạt trên 75% tỷ lệ tán thành, nhưng có hơn 1,66 triệu phiếu không tán thành. Số phiếu này hoàn toàn trùng khớp với số lượng cổ phiếu mà Công ty Công nghiệp In – Bao bì Liksin (Liksin) đang sở hữu. Đây là cổ đông lớn nhất của Phương Nam, với tỷ lệ sở hữu 15,38%. Ông Nguyễn Hữu Hoạt, người vừa rời khỏi vị trí Chủ tịch HĐQT Phương Nam, là người đại diện phần vốn của Liksin tại Công ty.

Trong phần thảo luận tại đại hội, đại diện Liksin đã yêu cầu Phương Nam xem xét nội dung kiến nghị miễn chào mua công khai đối với các giao dịch chuyển nhượng cổ phần PNC của các nhóm cổ đông nêu trên, đồng thời đề nghị đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật với việc chuyển nhượng. Đáp lại, Ban lãnh đạo Phương Nam khẳng định, các thông tin liên quan đã được công bố đầy đủ, minh bạch và tuân thủ quy định hiện hành.

Điều này phần nào gợi nhớ lại cuộc tranh chấp quyền lực giữa ban lãnh đạo cũ và nhóm cổ đông lớn của Phương Nam năm 2017, khi một số cổ đông cho rằng, việc tổ chức đại hội cổ đông trái quy định và thiếu minh bạch. Nhóm cổ đông lớn liên tục phản đối, phủ quyết các tờ trình và yêu cầu cải tổ HĐQT. Mâu thuẫn chỉ chấm dứt khi đại hội cổ đông bất thường tháng 10/2017 thông qua việc miễn nhiệm toàn bộ HĐQT cũ và bầu ban lãnh đạo mới. Các cổ đông lớn sau đó lần lượt thoái vốn, chỉ còn lại Liksin là cổ đông nhà nước nắm giữ tỷ lệ lớn nhất.

Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán, đại diện Thiên Long chia sẻ, doanh nghiệp không gặp gỡ hay có buổi làm việc nào với Liksin trước khi thực hiện thương vụ M&A Phương Nam. Về những sự việc đã từng xảy ra trong quá khứ tại Phương Nam, Thiên Long sẽ không bình luận thêm. Với nguồn lực từ Thiên Long, sự phù hợp của hai doanh nghiệp và các giá trị cộng hưởng sẽ mang lại các giá trị mới và lớn hơn cho Phương Nam cũng như các cổ đông của doanh nghiệp này.

“Đòn bẩy” mới của Thiên Long

Về quyết định lựa chọn M&A Phương Nam, ông Nguyễn Đình Thứ đưa ra 4 lý do chính.

Thứ nhất, hai bên cùng chung tầm nhìn và đối tượng phục vụ với hệ sinh thái sản phẩm phục vụ học tập, sáng tạo và phát triển trí tuệ.

Thứ hai, hai doanh nghiệp đều dẫn đầu trong lĩnh vực của mình.

Thứ ba, Phương Nam phù hợp với các sản phẩm của Thiên Long. Việc hợp tác sẽ giúp Thiên Long mở rộng mảng đồ chơi và sản phẩm lifestyle (phong cách sống), đồng thời gia tăng khả năng nắm bắt xu hướng tiêu dùng để tối ưu hóa việc phát triển sản phẩm mới cho toàn hệ sinh thái.

Thứ tư, đối với ngành văn phòng phẩm, hệ thống nhà sách là khách hàng quan trọng và đóng góp tỷ trọng lớn trong kênh bán hàng hiện đại, vì vậy giá trị cộng hưởng cao hơn các đối tác bán lẻ khác và tạo ra giá trị cộng hưởng cao nhất.

Nhìn lại bức tranh kinh doanh của Thiên Long trong những năm qua, việc M&A Phương Nam là cần thiết, khi thị trường nội địa vốn chiếm hơn 70% tỷ trọng doanh thu của Công ty có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại. Trong giai đoạn 2020 – 2024, doanh thu thuần của Thiên Long tăng trưởng với tốc độ kép (CAGR) 8,71%/năm. Tuy nhiên, nếu bóc tách cơ cấu thị trường, có thể thấy rõ sự chênh lệch đáng kể giữa tốc độ tăng trưởng ở hai mảng nội địa và quốc tế.

Cụ thể, doanh thu từ thị trường trong nước chỉ đạt CAGR 5,78%/năm. Ngược lại, doanh thu quốc tế tăng mạnh với CAGR lên tới 15,91%/năm. Riêng năm 2024, doanh thu thị trường nội địa chỉ tăng 3,7%, trong khi thị trường quốc tế tăng 24,5% so với năm 2023.

Thiên Long hiện nắm giữ khoảng 60% thị phần văn phòng phẩm trong nước, với danh mục sản phẩm đa dạng từ bút viết, dụng cụ học sinh đến đồ dùng văn phòng và mỹ thuật.

Trước khi M&A Phương Nam, Thiên Long sở hữu và vận hành hai chuỗi bán lẻ là Clever Box và Peektoy, nhưng sau gần ba năm triển khai, số lượng điểm bán vẫn chỉ dừng ở con số 12, trong khi doanh thu nội địa chậm lại cho thấy 2 chuỗi bán lẻ này chưa đem lại hiệu quả như kỳ vọng.

Còn Phương Nam đang sở hữu gần 50 nhà sách (trong đó hơn một phần ba tại TP.HCM), cùng tệp khách hàng trung thành, được kỳ vọng sẽ giúp Thiên Long mở rộng hệ thống bán lẻ, rút ngắn chuỗi trung gian và kiểm soát tốt hơn trải nghiệm thương hiệu tại điểm bán.

Sự tương thích này cũng tạo điều kiện để Thiên Long chuyển đổi mô hình kinh doanh từ B2B sang B2C. Trước đây, doanh nghiệp chủ yếu bán sỉ cho các đại lý, siêu thị, trường học, phải chia sẻ biên lợi nhuận với các tầng phân phối. Giờ đây, với hệ thống bán lẻ trong tay, Thiên Long có thể phân phối trực tiếp đến người tiêu dùng, qua đó cải thiện biên lợi nhuận.

Về phía Phương Nam, nếu trước đây phải nhập văn phòng phẩm từ nhiều nhà cung cấp, thì nay Thiên Long có thể thay thế phần lớn bằng hàng tự sản xuất, tự phân phối, hưởng trọn phần chênh lệch đó.

Theo ông Nguyễn Đình Thứ, việc đầu tư vào Phương Nam cũng sẽ giúp Thiên Long mở rộng chuỗi giá trị theo chiều dọc. Thiên Long có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng cuối cùng, qua đó nhanh chóng nhận diện xu hướng và nhu cầu thị trường, từ đó phát triển các dòng sản phẩm mới phù hợp, chất lượng và kịp thời.

Ngoài ra, trong năm nay, Thiên Long sẽ đẩy mạnh kinh doanh sách và đồ chơi. Công ty sẽ phân phối đồ chơi qua cả kênh truyền thống và hiện đại, đồng thời triển khai các gói combo kết hợp đồ chơi với văn phòng phẩm, hoặc sách kèm văn phòng phẩm, nhằm tạo ra hệ sinh thái sản phẩm hoàn chỉnh. Chiến lược này phù hợp với hệ thống nhà sách mà Phương Nam đang vận hành.

Năm 2025, Thiên Long đặt mục tiêu đạt doanh thu 4.200 tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2024, nhưng lợi nhuận ròng dự kiến giảm 3%, xuống 450 tỷ đồng.

Bà Trần Phương Nga, Tổng giám đốc Thiên Long giải thích, Công ty đang tập trung củng cố hệ thống phân phối nhằm tạo nền tảng tăng trưởng bền vững và nâng cao lợi thế cạnh tranh. Bên cạnh đó, Thiên Long lên kế hoạch đầu tư vào các xu hướng dài hạn như trí tuệ nhân tạo (AI), đáp ứng tiêu chí ESG (môi trường, xã hội và quản trị) và tăng cường kết nối quốc tế, thay vì chỉ theo đuổi mục tiêu lợi nhuận trước mắt.