Mùa báo cáo chất lượng

Bối cảnh phát triển bền vững năm 2025

Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn chuyển đổi quan trọng của cả Việt Nam và thế giới trong việc thúc đẩy phát triển bền vững. Các yêu cầu pháp lý về môi trường – xã hội – quản trị (ESG) ngày càng được chuẩn hóa, trong khi kỳ vọng từ nhà đầu tư về minh bạch và dữ liệu định lượng cũng gia tăng.

Tại Việt Nam, ngày 31/3/2025 là thời hạn cho các doanh nghiệp nộp báo cáo kiểm kê khí nhà kính. Đây là lần đầu tiên hơn 2.000 doanh nghiệp theo Quyết định 13/2024/QĐ-TTg phải hoàn thành nghĩa vụ kiểm kê khí nhà kính. Khối lượng công việc lớn, đòi hỏi năng lực đo đạc và quản trị dữ liệu đáng tin cậy, buộc các doanh nghiệp đầu tư nghiêm túc hơn vào hệ thống MRV (đo lường – báo cáo – xác minh).

Cùng với đó, từ ngày 31/12/2025, các doanh nghiệp cũng cần lập báo cáo giảm nhẹ phát thải khí nhà kính theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP. Bên cạnh kiểm kê, các doanh nghiệp phải xây dựng kế hoạch giảm nhẹ khí nhà kính phù hợp với lộ trình quốc gia. Điều này khiến báo cáo phát triển bền vững năm 2025 chịu áp lực mạnh mẽ về dữ liệu, phương pháp đo lường và minh bạch giải trình.

Ở góc độ toàn cầu, Hội nghị COP30 tại Brazil được kỳ vọng là cột mốc nơi các quốc gia phải đệ trình Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) thế hệ mới, tham vọng hơn và có cam kết trung hạn cụ thể cho giai đoạn đến năm 2035. Đây là áp lực lớn đối với các nền kinh tế mới nổi, trong đó có Việt Nam.

Báo cáo khí hậu theo IFRS S1/S2 trở thành chuẩn chung. Nhiều thị trường đã bắt buộc áp dụng IFRS S1 và S2 trong công bố thông tin, khiến doanh nghiệp toàn cầu và cả Việt Nam phải cập nhật các thay đổi để đo lường công bố rủi ro khí hậu nói riêng, các tác động khác về môi trường và xã hội nói chung.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng tăng áp lực công bố phát thải phạm vi 3 (Scope 3). Chuỗi cung ứng trở thành điểm được xem xét kỹ lưỡng nhất, đặc biệt với các ngành có phát thải gián tiếp lớn (tài chính, sản xuất, vận tải).

Các thay đổi về tiêu chí đánh giá

Trải qua 12 năm phát triển, Giải thưởng Báo cáo Phát triển bền vững (SRA) áp dụng bộ tiêu chí đánh giá mới cho mùa giải 2025. Sự cập nhật này nhằm mục đích nâng cao tính quốc tế hóa của Giải thưởng, đồng thời đảm bảo sự phù hợp sát sao với thực tiễn và bối cảnh lập báo cáo tại Việt Nam hiện nay. Các nội dung thay đổi chính.

Thứ nhất, tích hợp IFRS S1/S2 vào bộ tiêu chí. Tiêu chí mới đòi hỏi báo cáo phải làm rõ chiến lược, quản trị, rủi ro khí hậu và hệ thống chỉ số và mục tiêu theo đúng cấu trúc IFRS. Điều này giúp báo cáo phát triển bền vững tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện cho nhà đầu tư đánh giá rủi ro – cơ hội tài chính liên quan ESG.

Thứ hai, phân tách tiêu chí cho 2 nhóm ngành: Nhóm ngành dịch vụ tài chính tập trung vào tài chính xanh, quản trị rủi ro trong danh mục cho vay – đầu tư, phát thải tài chính (financed emissions) theo các chuẩn mực phù hợp trong ngành như PCAF, ICMA, SASB; Nhóm ngành phi tài chính tập trung vào tác động môi trường trực tiếp, chuỗi cung ứng, năng lượng – nước – chất thải, an toàn lao động, phát thải. Sự phân tách này giúp chấm điểm công bằng và sát với đặc thù ngành.

Thứ ba, khuyến khích áp dụng đa khung tiêu chuẩn. Ngoài GRI, doanh nghiệp áp dụng TCFD, SASB, IFRS S1/S2, CDP hoặc khung ngành sẽ có lợi thế hơn trong các đánh giá của Ban giám khảo. Việc áp dụng các tiêu chuẩn về công bố thông tin phát triển bền vững dưới góc nhìn của nhà đầu tư sẽ giúp cho báo cáo trở nên cân bằng hơn và phục vụ tốt hơn lợi ích của nhà đầu tư.

Thứ tư, yêu cầu về dữ liệu định lượng và kiểm chứng rõ ràng hơn. Bộ tiêu chí SRA 2025 tăng mức yêu cầu đối với dữ liệu định lượng nhằm nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo. Cụ thể, doanh nghiệp cần trình bày dữ liệu liên tục trong ít nhất 3 năm để đảm bảo khả năng so sánh và đánh giá xu hướng; giải thích rõ phương pháp đo lường (báo cáo phải nêu cách tính toán, phạm vi đo lường và nguồn dữ liệu nhằm bảo đảm tính nhất quán và kiểm chứng được); công bố mục tiêu và tiến độ thực hiện (không chỉ nêu mục tiêu, doanh nghiệp cần cập nhật tiến độ đạt được và giải thích sự thay đổi qua từng năm); tăng cường đảm bảo nội bộ/bên ngoài cho dữ liệu về phát thải khí nhà kính (các số liệu về phát thải khí nhà kính nên được rà soát nội bộ hoặc đảm bảo độc lập theo chuẩn quốc tế để củng cố độ tin cậy).

Đánh giá tổng quan mùa báo cáo 2025

Số lượng báo cáo tăng mạnh

Số doanh nghiệp lập báo cáo phát triển bền vững riêng biệt tiếp tục tăng, với tổng số 44 báo cáo lọt vào vòng Chung khảo; trong đó, có 38 doanh nghiệp lập báo cáo phát triển bền vững riêng. Điều này phản ánh nhận thức ngày càng cao về yêu cầu minh bạch và phù hợp với xu hướng quốc tế.

Dù thiếu vắng một số tên tuổi lớn từng xuất hiện ở các năm trước đây, sự tham gia của các doanh nghiệp mới như PVT, HHP, VDS, NLG… tạo nên sự đa dạng và cho thấy xu hướng mở rộng quy mô của phong trào báo cáo phát triển bền vững.

Áp dụng tiêu chí theo ngành rõ ràng hơn

Ngày càng nhiều doanh nghiệp áp dụng SASB theo ngành, đặc biệt ở các ngành có rủi ro tài chính gắn với ESG cao (chẳng hạn VDS, DCM…). Điều này giúp báo cáo đáp ứng tốt hơn nhu cầu phân tích của nhà đầu tư.

Gia tăng công bố dữ liệu định lượng

Hầu hết doanh nghiệp đã cung cấp dữ liệu cho các tiêu chí chính như phát thải khí nhà kính, năng lượng, nước và nước thải, chất thải, an toàn lao động, nhân sự (tuyển dụng, thôi việc, đào tạo). Một số doanh nghiệp công bố 5 năm dữ liệu, cho phép đánh giá xu hướng dài hạn.

Cấu trúc báo cáo chặt chẽ hơn

Các báo cáo năm nay đều thể hiện đầy đủ bối cảnh và mô hình kinh doanh; chiến lược phát triển bền vững; trọng yếu và tham vấn bên liên quan; phương pháp quản lý theo chủ đề; chỉ số và mục tiêu; phụ lục dữ liệu minh bạch hơn. Xu hướng này tương đồng với nhận định của bài tổng kết 2024.

Tăng số lượng ủy ban ESG thuộc hội đồng quản trị

Nhiều doanh nghiệp thành lập ủy ban ESG trực thuộc hội đồng quản trị hoặc ban điều hành. Đây là bước tiến quan trọng để bảo đảm giám sát ở cấp cao nhất và phân bổ nguồn lực hiệu quả cho phát triển bền vững.

Công bố chuỗi cung ứng chi tiết hơn

Doanh nghiệp đã bắt đầu xác định rủi ro môi trường – xã hội trong chuỗi cung ứng; đặt yêu cầu ESG đối với nhà cung cấp; rà soát định kỳ; tăng cường mua sắm bền vững; triển khai chương trình hỗ trợ nhà cung cấp chuyển đổi.

Nhận xét chung nhóm doanh nghiệp dịch vụ tài chính

Điểm tích cực nổi bật của báo cáo phát triển bền vững nhóm doanh nghiệp này là tích hợp ESG sâu trong chiến lược và quản trị. Hầu hết các tổ chức tín dụng đều thể hiện sự liên kết giữa chiến lược kinh doanh và mục tiêu phát triển bền vững. Nhiều báo cáo trình bày rõ định hướng Net Zero, chiến lược tài chính xanh, hệ thống quản trị ESG từ hội đồng quản trị đến các tuyến vận hành.

Báo cáo tài chính xanh – tài chính toàn diện chi tiết hơn. Nhiều ngân hàng đã công bố cơ cấu danh mục cho vay xanh, các chương trình cho vay ưu tiên (SME, MSME, phụ nữ kinh doanh – WSME, giáo dục…). Một số ngân hàng có khung tài chính xanh chuẩn theo thông lệ quốc tế.

Bên cạnh đó, kết cấu báo cáo và mức độ chi tiết khá tương đồng giữa các ngân hàng lớn và tầm trung, cho thấy chất lượng ngành dịch vụ tài chính đang tăng nhanh.

Các doanh nghiệp nhóm này cũng cho thấy sự gia tăng trong việc áp dụng chuẩn quốc tế. Chẳng hạn, SSI tham chiếu ICMA, VDS tham chiếu tới SASB, một số ngân hàng áp dụng TCFD cho phân tích rủi ro khí hậu.

Về những điểm cần cải thiện, khung báo cáo chủ yếu tập trung vào GRI. Phần lớn tổ chức tài chính chưa sử dụng đầy đủ chuẩn ngành (ví dụ SASB). Điều này có thể hạn chế khả năng đánh giá và báo cáo rủi ro/tác động đặc thù của ngành.

Đánh giá trọng yếu kép còn ít, không nhiều báo cáo phân tích tác động 2 chiều, gồm tác động ESG đến tài chính và tác động tài chính đến xã hội/môi trường.

Việc công bố Phạm vi Phát thải 3 (Scope 3) còn rất hạn chế, đặc biệt là phát thải tài chính – yếu tố mà thị trường quốc tế xem là trọng yếu nhất đối với ngân hàng. Mặc dù có ngân hàng áp dụng PCAF, nhưng mức độ chi tiết của các công bố thông tin là chưa đủ.

Đáng chú ý, vẫn xảy ra sai số dữ liệu. Một số báo cáo vẫn còn sai lệch số liệu hoặc thiếu giải thích cho biến động lớn, phản ánh nhu cầu cấp thiết về kiểm soát nội bộ ESG, kiểm toán nội bộ dữ liệu khí hậu, đảm bảo độc lập bên ngoài.

Nhận xét chung nhóm doanh nghiệp phi tài chính

Phân hóa chất lượng rõ rệt

Nhóm tiên phong như VNM, DCM… thể hiện sự vượt trội trong công bố thông tin về chiến lược khí hậu, đo lường phát thải, công bố mục tiêu, tính đầy đủ của dữ liệu định lượng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn ở mức “mô tả chung”, thiếu báo cáo độc lập và thiếu số liệu khí hậu (PVD, GAS…).

GRI là nền tảng chủ đạo

Hầu hết doanh nghiệp sử dụng GRI 2021. Một số đã thử nghiệm SASB ngành bất động sản, hóa chất, thực phẩm, vận tải…, nhưng số lượng còn khá khiêm tốn.

Scope 3 là điểm yếu chung

Ngay cả các doanh nghiệp có hệ thống tốt vẫn chưa thể bao quát đầy đủ phát thải chuỗi giá trị (mua hàng, xây dựng, vận chuyển, sử dụng sản phẩm, thải bỏ…). Đây là vấn đề phổ biến tại Việt Nam.

Cam kết Net Zero tăng nhưng thiếu lộ trình

VNM là trường hợp hiếm hoi công bố mục tiêu theo từng mốc 2027, 2035 và kèm theo kế hoạch hành động. Ngoài ra, VCS cũng thể hiện được các mốc và kế hoạch hành động. Đa số doanh nghiệp thiếu các công bố thông tin một cách thuyết phục về các mục tiêu trung dài hạn về phát thải khí nhà kính cũng như các biện pháp triển khai để đạt được mục tiêu này.

Báo cáo phát triển bền vững độc lập vượt trội

So với báo cáo tích hợp nội dung phát triển bền vững trong báo cáo thường niên, những doanh nghiệp có báo cáo phát triển bền vững riêng thường thể hiện sự nghiêm túc trong đầu tư dữ liệu, mức độ chi tiết cao, kiến trúc báo cáo đầy đủ, mục tiêu minh bạch, chỉ số có khả năng so sánh qua thời gian.

Một số khuyến nghị chính

Thứ nhất, kết hợp nhiều khung chuẩn mực. Ngoài GRI, doanh nghiệp nên cân nhắc triển khai các khung khác, đặc biệt là các khung báo cáo chuyên ngành và báo cáo phục vụ nhà đầu tư phù hợp với doanh nghiệp của mình như IFRS S1/S2 (chuẩn mới nhất toàn cầu), TCFD, SASB, CDP…

Thứ hai, lượng hóa KPI – xây dựng mục tiêu có thể đo lường. Báo cáo cần đặt mục tiêu rõ ràng cho từng chủ đề trọng yếu; công bố dữ liệu định lượng tối thiểu 3 năm; nêu rõ phương pháp đo lường và đơn vị tính.

Thứ ba, tăng cường đảm bảo độc lập, bao gồm bảo nội bộ và bên ngoài chung cho các dữ liệu ESG; kiểm toán phát thải khí nhà kính.

Thứ tư, tăng tính logic “chiến lược – quản trị – mục tiêu – rủi ro – hành động”. Thông tin cần nhất quán, tránh trình bày rời rạc. Các hành động phải bám sát mục tiêu và các mục tiêu phải phản ánh chiến lược.

Thứ năm, công bố lộ trình ngắn – trung – dài hạn rõ ràng. Mỗi cam kết cần kèm theo lộ trình, mốc thời gian, chỉ số đánh giá, kế hoạch hành động, báo cáo tiến độ hàng năm.

Thứ sáu, gắn thông tin báo cáo với kết quả đánh giá trọng yếu. Mỗi chỉ số hoạt động cần liên quan trực tiếp đến chủ đề trọng yếu mà doanh nghiệp đã lựa chọn.

Giải thưởng Báo cáo Phát triển bền vững 2025 đánh dấu một mùa báo cáo bùng nổ về số lượng và nâng tầm về chất lượng. Việc cập nhật tiêu chí theo IFRS S1/S2 cùng sự phân nhóm ngành đã giúp phản ánh chính xác hơn nỗ lực của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào thời kỳ bắt buộc về kiểm kê và giảm nhẹ khí nhà kính, các doanh nghiệp niêm yết được kỳ vọng tiếp tục nâng cao chất lượng công bố thông tin, tăng cường minh bạch dữ liệu, đẩy nhanh chuyển đổi xanh, thể hiện trách nhiệm thông qua hành động cụ thể. Các báo cáo phát triển bền vững năm 2025 không chỉ là công cụ truyền thông tới các nhà đầu tư và các bên có lợi ích liên quan khác, mà nó đã trở thành một phần không thể thiếu trong quản trị doanh nghiệp hiện đại.