Trong hai năm 2024 – 2025, làn sóng ngân hàng công khai kế hoạch góp vốn, mua lại hoặc sở hữu công ty chứng khoán đang diễn ra mạnh mẽ. Quy mô vốn điều lệ của những công ty chứng khoán được chọn mua rất đa dạng, có thể chỉ vài trăm tỉ đồng nhưng cũng có thương vụ lên tới hàng chục nghìn tỉ đồng.
Mở rộng sang chứng khoán là bước đi chiến lược của nhiều ngân hàng trong giai đoạn mới. Ảnh: Đ.H
Theo các chuyên gia kinh tế, đây không chỉ là cuộc chơi ngẫu hứng mà là bước đi chiến lược, nhằm xây dựng mô hình “siêu thị tài chính”, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao sức cạnh tranh và giảm thiểu rủi ro tập trung.
Ngân hàng “lấn sân” chứng khoán
Trong bức tranh sôi động đó, nhiều ngân hàng đã nhanh chóng công bố kế hoạch thâu tóm, mở rộng sở hữu để từng bước hiện thực hóa tham vọng “siêu thị tài chính”. Một trong những cái tên gây chú ý gần đây là Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank). Ngân hàng này đã công bố kế hoạch mua lại một công ty chứng khoán với tỷ lệ sở hữu trên 50%, tổng giá trị đầu tư tối đa 1.500 tỉ đồng. Sacombank hiện nắm 13,8% cổ phần tại Công ty Chứng khoán SBS nhưng sẽ lựa chọn một doanh nghiệp khác để biến thành công ty con. Ban lãnh đạo nhấn mạnh, ngân hàng đầu tư đang là xu thế toàn cầu, có khả năng tạo nguồn thu lớn và gia tăng sức cạnh tranh cho toàn hệ thống.
Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex (PGBank) cũng lên kế hoạch tham gia sâu hơn vào thị trường vốn. Nhà băng này dự kiến góp vốn, mua cổ phần để thành lập hoặc sở hữu công ty chứng khoán, với tỷ lệ giao dịch từ 20% vốn điều lệ trở lên. Đây là một phần trong chiến lược phát triển giai đoạn 2025 – 2030.
Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (MSB) lại chọn hướng mua công ty chứng khoán có vốn điều lệ khoảng 300 – 500 tỉ đồng, “tài sản sạch” để tiện nâng vốn và phát triển dài hạn. Ông Nguyễn Hoàng Linh, Tổng Giám đốc MSB, cho rằng việc Việt Nam được nâng hạng thị trường chứng khoán lên mức mới nổi, có thể thu hút tới 25 tỉ USD vốn ngoại mỗi năm, mở ra cơ hội rất lớn. MSB coi ngân hàng đầu tư là một trụ cột quan trọng, hỗ trợ mạnh mẽ các mảng môi giới, tư vấn phát hành và quản lý tài sản.
Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) cũng không đứng ngoài cuộc. Nhà băng này dự kiến mua cổ phần tại Công ty Cổ phần Chứng khoán ASEAN, có thể nâng tỷ lệ sở hữu lên tối đa 100% vốn điều lệ 1.500 tỉ đồng. Mục tiêu là gia tăng sản phẩm, thúc đẩy bán chéo và tối ưu hóa nguồn vốn.
Ngoài những thương vụ mua lại, thị trường cũng chứng kiến động thái IPO quy mô lớn từ Công ty Chứng khoán Kỹ Thương (TCBS). Với mức giá chào bán dự kiến 46.800 đồng/cổ phiếu, doanh nghiệp này được định giá khoảng 4,1 tỉ USD. Riêng quý II/2025, TCBS báo lãi trước thuế 1.733 tỉ đồng, lũy kế sáu tháng đạt hơn 3.000 tỉ đồng. Sau khi phát hành riêng lẻ, vốn điều lệ của công ty tăng lên 20.802 tỉ đồng, tổng tài sản gần 65.134 tỉ đồng, thuộc nhóm dẫn đầu thị trường.
Vì sao ngân hàng mạnh tay?
Việc các thương vụ ngân hàng góp vốn, mua lại công ty chứng khoán xuất hiện dồn dập đang tạo nên một làn sóng mới trên thị trường tài chính. Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, hiện tượng này phản ánh chiến lược dài hạn của các nhà băng trong việc chiếm lĩnh thị trường vốn.
Theo ông Long, việc ngân hàng “ôm” công ty chứng khoán xuất phát từ nhiều động cơ chiến lược. Đầu tiên là nhu cầu mở rộng hệ sinh thái tài chính ngân hàng. Khi sở hữu công ty chứng khoán, ngân hàng có thể cung cấp trọn gói dịch vụ từ huy động vốn, cho vay, môi giới đến tư vấn phát hành hay quản lý tài sản. Điều này không chỉ giúp giữ chân khách hàng mà còn thúc đẩy bán chéo dịch vụ, nâng cao giá trị vòng đời của họ.
Thứ hai, đây là cách để đa dạng hóa nguồn thu. Hoạt động tín dụng vốn biến động theo chu kỳ kinh tế, trong khi mảng chứng khoán lại mang lại nguồn phí ổn định từ môi giới, tự doanh hay bảo lãnh phát hành. Nhờ đó, ngân hàng giảm phụ thuộc vào lãi vay, cân bằng rủi ro và mở rộng biên lợi nhuận.
Xu thế hội nhập và cạnh tranh cũng là yếu tố thúc đẩy. Trên thế giới, mô hình “tập đoàn tài chính ngân hàng” cũng khá phổ biến, tích hợp ngân hàng, bảo hiểm và chứng khoán trong một hệ sinh thái toàn diện. Nếu thiếu mảnh ghép chứng khoán, ngân hàng Việt Nam sẽ gặp bất lợi, nhất là khi thị trường vốn dần đóng vai trò quan trọng hơn so với tín dụng truyền thống. Tuy nhiên, ông Long cũng lưu ý “thách thức cũng không nhỏ, bởi biến động thị trường, áp lực thanh khoản và nguy cơ xung đột lợi ích có thể làm suy giảm hiệu quả”.
Ở góc nhìn thị trường, ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Khối nghiên cứu và phát triển khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, cho rằng mô hình công ty chứng khoán truyền thống đang đứng trước nguy cơ “lép vế” trước các ngân hàng.
Ngoài vốn, lợi thế lớn nhất của ngân hàng là mạng lưới khách hàng rộng khắp. Khách hàng cá nhân và doanh nghiệp vốn quen thuộc với dịch vụ tài chính truyền thống sẽ dễ dàng được giới thiệu thêm các sản phẩm chứng khoán và dịch vụ đầu tư khác, lợi thế mà các công ty chứng khoán độc lập phải mất nhiều năm mới xây dựng được.
Theo hãng xếp hạng VIS Rating, việc mở rộng sang chứng khoán sẽ giúp ngân hàng gia tăng thu nhập từ phí dịch vụ và khai thác hiệu quả mạng lưới khách hàng để phát triển hệ sinh thái. Các ngân hàng đang tìm cách nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách mở rộng danh mục sản phẩm, thúc đẩy bán chéo và thu hút khách hàng mới.
Trong ba năm qua, các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng tư nhân đã vươn lên vị thế đáng kể trong top 30 về quy mô tài sản, nhờ các đợt tăng vốn lớn. Thị phần cho vay ký quỹ của nhóm này tăng từ 19% năm 2022 lên 30% năm 2024, phản ánh tốc độ phát triển vượt trội. Tỷ suất lợi nhuận trên bình quân tổng tài sản (ROAA) của họ đạt trung bình 5,5%, vượt xa mức 3,5% của các công ty cùng ngành. Ngược lại, những công ty chứng khoán có vốn ngoại hoặc quy mô nhỏ trong nước tăng trưởng chậm hơn do hạn chế về tệp khách hàng và quy mô hoạt động.
VIS Rating cảnh báo, sự hợp tác chặt chẽ giữa ngân hàng và công ty chứng khoán trong các khoản cho vay, đầu tư trái phiếu, đặc biệt với các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực bất động sản, năng lượng tái tạo, cũng tiềm ẩn rủi ro. Một số doanh nghiệp đã vướng vào vấn đề pháp lý hoặc chậm trả trái phiếu. Ngoài ra, việc cam kết mua lại trái phiếu đã bán cho khách hàng cá nhân có thể tạo áp lực tài chính lớn nếu xảy ra biến động.
“Để hạn chế tổn thất tín dụng, điều quan trọng là các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết cần thiết lập tốt tiêu chí lựa chọn khách hàng mới và tăng cường quản lý tài sản đảm bảo”, VIS Rating nhấn mạnh.
Nguồn: https://stockbiz.vn/tin-tuc/ngan-hang-gop-von-mua-lai-cong-ty-chung-khoan-ly-do-nao-phia-sau/35569075
