Ngành mía đường dưới sức ép kép dư cung và hàng lậu

Ngành mía đường dưới sức ép kép dư cung và hàng lậu

Dư cung kết hợp đường nhập lậu đã đẩy giá đường Việt Nam xuống mức thấp nhất khu vực trong quý 2/2025, khiến nhiều doanh nghiệp mía đường sụt giảm lợi nhuận mạnh, tồn kho leo thang, trong khi một số ít vẫn giữ được nhịp tăng trưởng nhờ kiểm soát chi phí và chiến lược tiêu thụ.

Giá đường chạm đáy, lợi nhuận tan chảy

Ngành mía đường Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn khi giá đường trong nước giảm từ khoảng 19,300 đồng/kg đầu năm 2025 xuống còn 18,400-18,900 đồng/kg vào giữa năm, thấp hơn nhiều so với Philippines, Indonesia và Trung Quốc. Xu hướng này đi ngược chiều giá đường thế giới, vốn chỉ giảm nhẹ hoặc duy trì ổn định.

Dù có dấu hiệu tăng nhẹ khoảng 10% vào giữa năm nhờ nhu cầu tiêu thụ nhích lên và diện tích trồng mía thu hẹp, giá nội địa vẫn ở ngưỡng thấp do áp lực kép từ dư cung và đường nhập lậu. Những yếu tố này làm tiêu thụ chậm chạp, tồn kho tăng cao, và biên lợi nhuận co hẹp tại hầu hết doanh nghiệp.

Đặc thù chu kỳ mùa vụ khiến đa số doanh nghiệp mía đường niêm yết chọn niên độ tài chính từ 01/07 năm trước đến 30/06 năm sau. Quý 4 niên độ 2024-2025 (tương ứng quý 2/2025) của Đường Kon Tum (KTS) chứng kiến lãi ròng lao dốc 82% xuống chưa đến 4 tỷ đồng, với doanh thu giảm 15% về dưới 101 tỷ đồng và biên lãi gộp co mạnh từ 25.3% xuống còn 16.8%. Công ty lý giải do cung vượt cầu trên thị trường nội địa, kết hợp hàng lậu khiến giá bán giảm lớn, sản lượng tiêu thụ suy giảm.

Mía đường Sơn La (SLS) lãi ròng 96.5 tỷ đồng, giảm 59%, dù biên lãi gộp vẫn dẫn đầu ngành nhưng chỉ còn 27.8% (giảm 14.6 điểm %), doanh thu sụt 33% xuống 371 tỷ đồng.

Nguồn thu tài chính gấp đôi không bù đắp nổi suy giảm từ hoạt động lõi, trong khi chi phí quản lý tăng đột biến gấp 240 lần cùng kỳ. SLS cho biết dư cung, cầu yếu và buôn lậu là nguyên nhân chính khiến giá bán sụt giảm.

Bức tranh chia hai nửa

TTC AgriS (SBT) tiếp tục dẫn đầu ngành về quy mô khi quý 4 ghi nhận doanh thu 6,846 tỷ đồng, giảm 28%, biên lãi gộp thu hẹp còn 8.4%, nhưng lãi ròng vẫn tăng 4% lên 203 tỷ đồng nhờ tiết giảm chi phí quản lý, bán hàng và nguồn thu tài chính hỗ trợ.

Lasuco (LSS) nổi bật với tăng trưởng lợi nhuận cao nhất ngành, đạt 58 tỷ đồng lãi ròng, tăng 91%, dù doanh thu giảm 26% còn 664 tỷ đồng. Kết quả này đến từ kiểm soát giá vốn tốt hơn, đẩy biên lãi gộp lên 18.7% (tăng 5.9 điểm %), cùng giảm chi phí cố định tương tự TTC AgriS.

Riêng Đường Quảng Ngãi (QNS) theo niên độ 01/01-31/12, mới đi hết nửa chặng đường năm nhưng cũng phản ánh rõ sức ép thị trường. Doanh thu mảng đường đạt dưới 1,690 tỷ đồng, giảm 23%, biên lãi gộp rơi từ mức 31.7% cùng kỳ xuống còn 23.1%. Sản lượng tiêu thụ giảm dù sản xuất tăng 16%, do sức cầu yếu và cạnh tranh từ đường lỏng cùng sản phẩm không rõ nguồn gốc. Lãi ròng nửa đầu năm sụt 23% xuống 938 tỷ đồng, lần đầu mất mốc ngàn tỷ đồng sau 2 năm.

Tồn kho dâng cao

Tại cuối tháng 6/2025, hàng tồn kho tăng mạnh ở hầu hết doanh nghiệp mía đường. So với đầu niên độ (đầu tháng 7/2024), Lasuco tăng 56% lên gần 1,686 tỷ đồng, chủ yếu do thành phẩm (chiếm 93%); KTS tăng 67% lên 252 tỷ đồng (thành phẩm chiếm 87%); SLS tăng 17% lên 511.5 tỷ đồng (thành phẩm chiếm 76%).

TTC AgriS ngoại lệ với tồn kho giảm nhẹ 9% còn 3,590 tỷ đồng, nhưng thành phẩm tăng 18% lên 1,816 tỷ đồng (chiếm 50%), trong khi nguyên vật liệu giảm 33%, tiếp tục giữ quy mô lớn nhất ngành.

Với Đường Quảng Ngãi ghi nhận hàng tồn kho gần gấp đôi hồi đầu năm 2025, đạt 2,568 tỷ đồng, biến động chính là thành phẩm gấp hơn 6 lần đầu năm, chiếm 84% tỷ trọng.

Triển vọng và điều kiện phục hồi

Chuỗi cung ứng nguyên liệu mía phụ thuộc mùa vụ, dễ tổn thương trước biến động giá. Thị trường xuất khẩu không bù đắp áp lực nội địa do giá quốc tế chỉ giảm nhẹ. Chính sách chưa đủ mạnh để ngăn đường nhập lậu, tiếp tục gây áp lực giá.

Trong nửa cuối 2025, nếu đường nhập lậu không được kiểm soát, nguồn cung giá rẻ không chính ngạch sẽ duy trì, khiến giá đường nội địa khó phục hồi bền vững giữa dư cung và cạnh tranh gay gắt.

Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) – ông Nguyễn Văn Lộc cảnh báo, nếu không kiểm soát nghiêm biên giới và xử lý tận gốc buôn lậu, mọi chính sách hỗ trợ và nỗ lực phục hồi ngành sẽ vô nghĩa, vì hàng lậu đánh trực tiếp vào thị trường, kéo giá xuống và giảm hiệu quả sản xuất.

Kiểm soát đường lậu là điều kiện tiên quyết để ngành ổn định. Để duy trì lợi nhuận, doanh nghiệp cần tối ưu chi phí, kiểm soát tồn kho và mở rộng đầu ra sang xuất khẩu hoặc sản phẩm sau đường.

Thế Mạnh

FILI

– 12:00 20/08/2025