Các nhà máy đường ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lần lượt đóng cửa do làm ăn thua lỗ. Thế nhưng, có một điều khá bất ngờ là nông dân trồng mía lại có xu hướng “ăn nên làm ra” trong mùa vụ năm nay. Vì sao lại có nghịch lý như vậy?
.jpg)
Vùng trồng mía ở thành phố Cần Thơ. Ảnh: Trung Chánh
Như thông lệ, vụ sản xuất mía đường 2025-2026 ở ĐBSCL chuẩn bị khởi động. Thế nhưng, khả năng cao nhà máy đường lớn nhất ĐBSCL của Công ty cổ phần mía đường Cần Thơ (CASUCO) là Phụng Hiệp tiếp tục đóng cửa.
Nhà máy trình hai phương án lỗ
Nhìn lại quá khứ, mía đường từng được chọn là cây trồng chủ lực của nhiều địa phương khu vực ĐBSCL, kỳ vọng đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế, đời sống của người dân. Thế nhưng, qua nhiều năm đối diện cảnh bấp bênh, cả chục nhà máy đường được đầu tư ở giai đoạn trước cũng lần lượt phải đóng cửa vì hoạt động không hiệu quả.
Đến thời điểm hiện tại, toàn vùng ĐBSCL chỉ còn hai nhà máy đường là Phụng Hiệp (hiện thuộc thành phố Cần Thơ) và Trà Vinh (hiện thuộc tỉnh Vĩnh Long). Thế nhưng, nhà máy đường lớn nhất vùng hiện nay là Phụng Hiệp có kế hoạch “đóng cửa” vụ ép 2025-2026, chấp nhận thua lỗ.
Ông Trần Ngọc Hiếu, Chủ tịch HĐQT CASUCO vừa có tờ trình về phương án sản xuất vụ 2025-2026 với sự cân nhắc giữa việc hoạt động hay tạm dừng sản xuất nhà máy đường Phụng Hiệp.
Với phương án tạm dừng sản xuất vụ ép 2025-2026, nhà máy đường Phụng Hiệp chấp nhận thua lỗ ít nhất trên 20,3 tỉ đồng. Khoản lỗ này xuất phát từ 24 khoản chi khác nhau, bao gồm trợ cấp mất việc, chi trả tiền lương, khấu hao tài sản cố định, điện, nước, thù lao hội đồng quản trị, ban kiểm soát…
Nếu phương án trên được thông qua đồng nghĩa nhà máy đường Phụng Hiệp đóng cửa vụ ép thứ ba liên tiếp và chấp nhận thua lỗ.
Trong khi đó, để nhà máy đường Phụng Hiệp hoạt động, ông Hiếu cho biết, phải đáp ứng nhiều điều kiện khác nhau. Thứ nhất, phải đáp ứng công suất huy động liên tục tối thiểu 2.300-2.500 tấn nguyên liệu/ngày và hoạt động liên tục trong thời gian 20-60 ngày.
Thứ hai, giá mua mía tối thiểu 1.450-1.550 đồng/kg (giá mía 10 CCS (10 chữ đường) tại cầu cảng nhà máy, chưa bao gồm tạp chất và các khoản hỗ trợ khác) tuỳ thời điểm hoặc bằng giá mía chục (tức giá nông dân bán mía chục cho thương lái phục vụ ép lấy nước giải khát); thứ ba, thực hiện bảo dưỡng thiết bị.
Với phương án chạy nhà máy đường Phụng Hiệp, CASUCO cũng đã xây dựng nhiều kịch bản biến động lợi nhuận thực tế dựa trên biến động giá mua mía nguyên liệu, giá đường thành phẩm, biến động chữ đường và biến động tỷ lệ thu hồi sản phẩm (đường/mía nguyên liệu). Các kịch bản CASUCO xây dựng đa phần dẫn đến kết luận… “nhiều kịch bản có kết quả lỗ”.
Trước đó, “ông lớn” mía đường miền Tây cũng liên tục thua lỗ, trong đó, vụ ép 2021-2022, nhà máy đường Phụng Hiệp thua lỗ trên 1,9 tỉ đồng và vụ ép gần nhất là 2022-2023 lỗ 21,3 tỉ đồng. Trong khi đó, hai vụ liên tiếp sau đó, tức 2023-2024 và 2024-2025 “nhà máy đóng cửa, chấp nhận thua lỗ” như đã nêu ở trên.
Nhìn lại kết quả trong quá khứ cũng như dự kiến thua lỗ ở cả hai phương án chạy và tạm dừng hoạt động nhà máy đường Phụng Hiệp cho thấy hoạt động sản xuất- kinh doanh đường của miền Tây ngày một… lụi tàn.
Nông dân phát lên nhờ sản xuất rải vụ bán mía chục cho thương lái ép làm nước giải khát. Trong ảnh là nông dân bán mía chục cho thương lái. Ảnh: Trung Chánh
Nông dân “phất lên”, quay lại cây mía nhiều hơn!
Trong khi doanh nghiệp thua lỗ và đối diện với một tương lại ảm đạm, thì nông dân trồng mía ở vùng nguyên liệu trọng điểm của ĐBSCL là thành phố Cần Thơ (trước đây là huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang) lại… “ăn nên làm ra”.
Câu hỏi được đặt ra, đó là vì sao nông dân phất lên nhờ vào cây mía?
Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Văn Hùng, ngụ xã Tân Phước Hưng, thành phố Cần Thơ, giải thích thay vì sản xuất đồng loạt bán nguyên liệu cho nhà máy đường Phụng Hiệp, thì nông dân chuyển hướng rải vụ, tức thời điểm nào trong năm cũng có mía bán cho thương lái. “Bây giờ nông dân đâu nghĩ trồng mía bán cho nhà máy nữa”, ông nói và cho biết, nhờ rải vụ nên áp lực tiêu thụ cùng thời điểm ít nên giá bán cũng duy trì ở mức khá.
Theo đó, hiện mía chục được thương lái thu mua tại ruộng có giá 1.500 đồng/kg (giá thương lái chịu chi phí thu hoạch, vận chuyển), đảm bảo nông dân đạt lợi nhuận không dưới 100 triệu đồng/héc ta. “Bình quân năng suất 15 tấn/công (1.000 m2), tức tiền bán mía trên 22 triệu đồng, trong khi chi phí đầu tư khoảng 10 triệu đồng/công nên lợi nhuận cũng hơn 10 triệu đồng/công”, ông Hùng tính toán.
Áp lực tiêu thụ không lớn, trong khi nhà máy đường ở Tây Ninh hàng năm đều xuống thu gom nguyên liệu, tạo thế cạnh tranh, giúp giá mía ổn định ở mức cao trong vài năm gần đây. “Cũng nhờ vậy mà diện tích mía nông dân trồng lại nhiều lắm”, ông Hùng nói.
Ông Trần Văn Đua, xã Tân Phước Hưng, thành phố Cần Thơ khi trao đổi với KTSG Online, thừa nhận một số hộ nông dân làm giỏi có thể đạt lợi nhuận từ cây mía lên đến 130-150 triệu đồng/héc ta.
Theo ông, mía giá cao trong khi cam sành và cây tràm bấp bênh nên thời gian gần đây nông dân quay trở lại cây mía nhiều hơn. “Một số vườn cây ăn trái không hiệu quả hay ruộng tràm nông dân phá bỏ quay lại mía nhiều lắm”, ông nói.
Đánh giá của CASUCO cũng nêu, nông dân đang có xu hướng quay lại với cây mía nhiều hơn do giá cả ổn định, lợi nhuận khá, nhất là khi một số loại cây ăn trái thời gian gần đây gặp khó khăn đầu ra, giá xuống dưới giá thành sản xuất.
Hiện, chỉ riêng vùng nguyên liệu ở khu vực xung quanh nhà máy đường Phụng Hiệp đã phát triển trở lại khoảng 1.500 héc ta, trong đó, phần diện tích đã được CASUCO ký hợp đồng trong vụ 2025-2026 là hơn 513 héc ta, tăng trên 209% so với vụ 2024-2025.
Tuy nhiên, phần diện tích đã ký hợp đồng này, CASUCO sẽ bán lại cho các đối tác khác trong trường hợp nhà máy dừng sản xuất.
Nguồn: https://stockbiz.vn/tin-tuc/nghich-ly-mia-duong-mien-tay-lo-nha-may-lai-nong-dan/34466789
