Nhìn lại 1 tháng thuế quan: Cú “gãy gập” của các thị trường và khi sự sợ hãi đi qua

Nhìn lại 1 tháng thuế quan: Cú “gãy gập” của các thị trường và khi sự sợ hãi đi qua

Trong vòng 1 tháng kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump kích hoạt thuế quan trên diện rộng vào ngày 02/04/2025, các thị trường chứng khoán trên thế giới có sự chuyển dịch gần như tương đồng. Khởi động là cú “gãy gập” vì phản ứng trước thông tin tiêu cực, sau đó tiến vào đà phục hồi và gần như lấy lại toàn bộ những gì đã mất trong vòng hơn 1 tháng.

Cú gãy gập từ “Ngày giải phóng thuế quan”

Ngày 02/04/2025 được Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi là “Ngày giải phóng thuế quan” (Tariff Liberation Day), kèm theo việc công bố áp dụng thuế quan đối ứng với gần như toàn bộ các đối tác thương mại của Mỹ.

Điều đáng nói, mức thuế ông Trump áp dụng được xem là cao đến bất ngờ. Đầu tiên là mức thuế tối thiểu 10% áp lên hầu hết các mặt hàng nhập khẩu, có hiệu lực từ 05/04/2025; cùng với đó là mức thuế đối ứng cao hơn đối với hàng chục quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, như: 34% với hàng hóa Trung Quốc, 20% với Liên minh châu Âu (EU), 25% với Hàn Quốc, 32% với Đài Loan (Trung Quốc)… Việt Nam thậm chí nằm trong nhóm bị áp thuế cao nhất, lên tới 46%.

Lệnh thuế quan của ông Donald Trump gây ra sự hỗn loạn

Ngay sau công bố thuế quan, các thị trường chứng khoán gần như phản ứng một cách đồng nhất và theo hướng tiêu cực. Chứng khoán Mỹ lập tức đổ đèo trong phiên 02/04, khi thị trường tương lai Dow Jones bốc hơi hơn 1,100 điểm. Phiên kế tiếp (03/04) trở thành một ngày đen tối với phố Wall khi trải qua ngày giảm điểm tồi tệ nhất kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Dow Jones bốc hơi gần 1,700 điểm, trong khi chỉ số Nasdaq Composite và S&P 500 có phiên giảm mạnh nhất kể từ tháng 3/2020. Sự hoảng loạn lan tỏa đã kích hoạt một làn sóng bán tháo cổ phiếu trên toàn cầu.

Các chỉ số chính tại châu Âu như DAX (Đức), FTSE 100 (Anh), CAC 40 (Pháp) và tại châu Á như Nikkei 225 (Nhật Bản), Hang Seng (Hồng Kông, Trung Quốc), KOSPI (Hàn Quốc), Shanghai Composite (Trung Quốc)… đều có phiên giảm điểm mạnh, như chỉ số Nikkei 225 đã mất 2.77% (gần 990 điểm) trong phiên ngày 03/04, trong khi DAX cũng giảm 3.01% (hơn 673 điểm).

Tại Việt Nam, ngày 03/04 trở thành phiên giao dịch lịch sử. Sau cú sốc thuế 46% từ Tổng thống Mỹ, VN-Index đã có cú sụt giảm được xem là mạnh nhất lịch sử về mặt điểm số tuyệt đối khi bốc hơi 87.99 điểm, tương đương giảm 6.68%, đóng cửa ở mức 1,229.84 điểm. Cổ phiếu chất sàn la liệt, chỉ 13 mã tăng giá trên toàn sàn HOSE so với 352 mã giảm sàn. Khối ngoại cũng có động thái tiêu cực khi đẩy mạnh bán ròng, với giá trị ròng tới 5.73 ngàn tỷ đồng ngay trong phiên.

Phản ứng dữ dội

Trước lệnh thuế của ông Donald Trump, các quốc gia có cách phản ứng khác nhau. Đa phần chọn cách bước vào bàn đàm phán, trong khi các đối tác thương mại lớn của Mỹ có những phản ứng trả đũa mạnh mẽ.

Ngày 04/04, Bắc Kinh công bố kế hoạch áp thuế 34% lên tất cả các sản phẩm của Mỹ. EU cũng thông qua các biện pháp đối phó thương mại mới, nhắm vào các mặt hàng công nghiệp và nông sản của Mỹ với tổng trị giá khoảng 26 tỷ EUR (tương đương 28 tỷ USD). Chính phủ Canada tuyên bố áp thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu từ Mỹ, đồng thời nhắm thẳng vào lượng hàng hóa trị giá 30 tỷ đô Canada (CAD) cùng kế hoạch mở rộng các biện pháp rộng hơn.

Các phản ứng đã tạo ra nguy cơ về một cuộc thương chiến toàn diện, khiến đà giảm và làn sóng bán tháo trên các thị trường tài chính tiếp tục lan tỏa, nới rộng những tổn thất của nhà đầu tư. Phiên 04/04, S&P 500 và Nasdaq tiếp tục bốc hơi gần 6% điểm; DAX rơi 4.95% điểm, hay Nikkei 225 giảm 2.75% điểm. Chỉ số VIX (chỉ số biến động, thường được mệnh danh là “chỉ số sợ hãi”) cũng tăng vọt lên mức rất cao trong phiên.

Dù vậy, nỗ lực đàm phán cũng đã mang lại kết quả. Ngày 09/04, chính quyền Trump bất ngờ thông báo tạm dừng áp dụng các mức thuế đối ứng cao hơn trong vòng 90 ngày đối với hầu hết các quốc gia (ngoại trừ Trung Quốc), dù vẫn duy trì mức thuế tối thiểu 10% đã công bố trước đó.

Các thị trường nhờ vậy có một phiên “xả hơi”. Tại Mỹ, các chỉ số có 1 trong những ngày tăng điểm mạnh nhất lịch sử, với S&P 500 tăng 9.52%, Dow Jones tăng 7.87%, và Nasdaq Composite tăng tới 12.16% ngay trong phiên 09/04. Shanghai Composite và Hang Seng Index cũng leo dốc, lần lượt tăng 1.58% và 1.51%. Riêng DAX và Nikkei 225 đi xuống, nhưng là do chênh lệch múi giờ và phản ứng sau. Chỉ số sợ hãi VIX giảm mạnh.

Khi nỗi sợ qua đi

Dù hoãn áp thuế 90 ngày, căng thẳng thương mại Mỹ – Trung tiếp tục leo thang khi ông Donald Trump tăng áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc tới 125%, sau đó lên tới 145% vào ngày 10/04. Đáp trả, chính quyền Bắc Kinh cũng áp mức thuế 125% với hàng hóa Mỹ, đồng thời khẳng định “phớt lờ” nếu Mỹ tăng thuế quan.

Hệ quả, trong phiên 10/04, sau phiên tăng điểm lịch sử, Dow Jones rơi hơn 1.4 ngàn điểm, S&P 500 rơi 2.9%. Nikkei 225 và DAX vẫn tăng mạnh do lệch múi giờ, rồi quay đầu giảm vào phiên kế tiếp. Trái lại, 2 chỉ số Shanghai Composite và Hang Seng vẫn duy trì đà tăng, bất chấp căng thẳng thuế quan.

2 nền kinh tế lớn nhất thế giới đã đạt được thỏa thuận tạm thời vào ngày 12/05, khi Mỹ đồng ý giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc từ mức 145% xuống còn 30% (bao gồm 20% thuế hiện có từ trước và 10% thuế cơ sở mới), và đáp lại là mức giảm từ 125% còn 10% với hàng hóa Mỹ từ phía Trung Quốc. Thị trường chứng khoán toàn cầu đã phản ứng tích cực với thông tin này; hợp đồng tương lai S&P 500 tăng hơn 2% và chỉ số Hang Seng tăng gần 3%.

Song song, Mỹ cũng tiến hành các cuộc đàm phán song phương với nhiều đối tác thương mại quan trọng khác như Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Việt Nam, nhằm giải quyết các bất đồng về thuế quan. Đáng chú ý, một thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Anh đã được ký kết vào ngày 08/05, trong đó Mỹ đồng ý giảm thuế đối với ô tô, thép và nhôm nhập khẩu từ Anh, đổi lại Anh sẽ loại bỏ thuế đối với ethanol của Mỹ. Diễn biến tích cực từ các cuộc đàm phán, cùng một phần từ việc các thị trường đã hấp thụ phần lớn ảnh hưởng từ các tin tiêu cực, đã tạo ra làn sóng hồi phục.

Toàn bộ các thị trường chứng khoán lớn trên thế giới dần leo dốc, trong vòng hơn 1 tháng gần như đã lấy lại toàn bộ những gì đã mất sau những phiên giảm điểm kỷ lục (tính đến phiên 16/05). Song, vẫn còn đó những bất ổn và rủi ro từ cuộc chiến thuế quan, như thông tin ông Trump ngưng đàm phán (do có quá nhiều nước đàm phán cùng lúc) và sẽ ấn định mức thuế mới với các đối tác trong vài tuần sắp tới là một ví dụ.

Hải Âu

FILI

– 08:07 11/06/2025