Sáng 27/6, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV chính thức bế mạc, khép lại một kỳ họp được đánh giá là “lịch sử của lịch sử” với hàng loạt quyết sách quan trọng. Trong đó, điểm nhấn đáng chú ý là việc Quốc hội đồng thuận bổ sung hình thức PPP và đầu tư kinh doanh vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, bên cạnh đầu tư công như chủ trương ban đầu.
Với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt tán thành (433/433), Nghị quyết lần này đã tạo bước ngoặt đáng kể trong tư duy huy động nguồn lực phát triển hạ tầng chiến lược, mở rộng cơ hội cho khu vực tư nhân tham gia sâu hơn vào các dự án hạ tầng có quy mô hàng chục tỷ USD.
Cửa mở cho doanh nghiệp tư nhân
Theo Nghị quyết, Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư và nhà đầu tư phù hợp với quy định hiện hành. Trong trường hợp cần cơ chế vượt thẩm quyền, Chính phủ có trách nhiệm trình Quốc hội xem xét, quyết định. Cách tiếp cận này cho thấy sự chủ động nhưng cũng linh hoạt từ cơ quan hành pháp và lập pháp, nhằm đảm bảo vừa thu hút được nguồn lực xã hội hóa, vừa giữ chặt vai trò điều tiết của Nhà nước đối với một công trình có ý nghĩa chiến lược.
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có tổng vốn đầu tư ước tính hơn 67 tỷ USD, kéo dài từ Hà Nội đến TP.HCM, dự kiến chia làm hai giai đoạn. Trước đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 172 vào cuối năm 2024, thông qua chủ trương đầu tư công toàn tuyến. Tuy nhiên, trong bối cảnh Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị khẳng định vai trò động lực của khu vực tư nhân, Chính phủ đã tiếp nhận nhiều đề xuất đầu tư độc lập và liên danh từ các doanh nghiệp ngoài nhà nước.
Theo báo cáo từ Bộ Xây dựng, hiện có ít nhất 6 doanh nghiệp trong và ngoài nước đăng ký đề xuất đầu tư, gồm: Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đường sắt tốc độ cao VinSpeed, Công ty CP Tập đoàn Trường Hải (THACO), Liên danh Mekolor – Great USA, Công ty CP Xây dựng Thăng Long Quốc gia, Công ty CP Vận tải Đường sắt Việt Nam… Các doanh nghiệp này có thể tham gia với vai trò độc lập, liên danh hoặc nhà thầu phụ.
Cân nhắc giữa chủ trương và thực tiễn
Điểm đặc biệt của Nghị quyết lần này là Quốc hội cho phép “mở cửa” hình thức PPP mà không cần điều chỉnh chủ trương đầu tư, theo quy định của Luật Đầu tư công hiện hành. Dù vậy, vì nội dung này chưa được đề cập trong Nghị quyết 172, Chính phủ vẫn lựa chọn hướng báo cáo để lấy ý kiến Quốc hội, nhằm đảm bảo tính minh bạch và đồng thuận.
Nhiều chuyên gia cho rằng, việc mở thêm cánh cửa PPP cho dự án này không chỉ giúp giải tỏa áp lực ngân sách, mà còn tạo cơ hội để Việt Nam thu hút các nhà đầu tư chiến lược trong và ngoài nước có công nghệ và kinh nghiệm làm đường sắt tốc độ cao. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là làm sao để vừa đảm bảo tiến độ, chất lượng công trình, vừa tránh lệ thuộc vào công nghệ bên ngoài hay phát sinh chi phí không minh bạch.
Chính phủ cũng nhấn mạnh, việc bổ sung hình thức đầu tư PPP cần gắn liền với nguyên tắc thị trường và bảo toàn vai trò chủ đạo của Nhà nước trong những khâu then chốt. Đồng thời, dự án cần ưu tiên yếu tố chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực để Việt Nam từng bước làm chủ kỹ thuật đường sắt tốc độ cao.
Kỳ vọng một cú hích hạ tầng
Với việc chính thức được Quốc hội “bật đèn xanh”, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam sẽ bước vào giai đoạn chuẩn bị đầu tư cụ thể, trong đó có việc lựa chọn nhà đầu tư và cơ chế huy động vốn. Cũng từ thời điểm này, các doanh nghiệp tư nhân và nhà thầu nước ngoài sẽ có nhiều cơ hội thể hiện năng lực, đồng thời chịu sự sàng lọc khắt khe từ hệ thống pháp lý, yêu cầu chuyển giao công nghệ và tính khả thi tài chính.
Trong thời gian tới, Chính phủ dự kiến tổ chức thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án. Một số đoạn tuyến ưu tiên như Hà Nội – Vinh và TP.HCM – Nha Trang có thể được khởi công trước, tùy theo hình thức đầu tư và mức độ sẵn sàng của nhà đầu tư.
Việc đa dạng hóa hình thức đầu tư, nếu được triển khai hiệu quả và minh bạch, sẽ góp phần hiện thực hóa một trong những giấc mơ hạ tầng lớn nhất trong lịch sử Việt Nam – tuyến đường sắt tốc độ cao nối liền hai đầu đất nước.
Nguồn: https://kinhtechungkhoan.vn/nong-du-an-duong-sat-cao-toc-bac-nam-nhan-quyet-dinh-chinh-thuc-6-cai-ten-duoc-xuong-len-1387657.html
