Quản trị công ty trong bối cảnh mới của thị trường chứng khoán

Năm 2025 được đánh giá là năm bản lề cho việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong bối cảnh đó, các chuyên gia tài chính hàng đầu nhấn mạnh tầm quan trọng của quản trị công ty – yếu tố phi tài chính được xem là “đơn vị tiền tệ quốc tế” giúp doanh nghiệp gia tăng giá trị, thu hút vốn ngoại và giảm chi phí vốn.

Tại buổi họp báo Diễn đàn thường niên lần thứ 8 (AF8) với chủ đề: “Hội đồng Quản trị bứt phá: Vươn tầm khu vực, định vị niềm tin và danh tiếng trên thị trường vốn” do VIOD tổ chức, các chuyên gia đánh giá tầm quan trọng của quản trị công ty (Corporate Governance – CG) đối với sự phát triển của thị trường vốn Việt Nam và thu hút dòng vốn quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực nâng hạng thị trường.

Bà Trần Anh Đào – Phó Tổng giám đốc phụ trách Ban điều hành Sở Giao dịch Chứng khoán TPHCM (HOSE) cho biết 2025 là năm bản lề của thị trường chứng khoán, đặc biệt trong bối cảnh thị trường bứt phá để gia tăng chất lượng theo tốc độ của thị trường thứ cấp (FTSE Russell chính thức nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên nhóm “mới nổi thứ cấp”).

Cộng hưởng với tinh thần Nghị quyết 68, Nghị định số 245/2025/NĐ-CP ra đời với loạt cải tiến, trong đó gắn IPO với niêm yết sẽ là cú hích rất lớn cho thị trường chứng khoán thời gian tới. “Việt Nam đang đứng trước cơ hội để thu hút vốn đầu tư quốc tế rất lớn. HĐQT theo đó cần bứt phá, bắt đầu từ nhận thức và thay đổi cách thức để định danh niềm tin và danh tiếng, đây là hai yếu tố phi tài chính tạo ra năng lực cạnh tranh và gia tăng giá trị cho doanh nghiệp”, bà Đào chia sẻ.

Bà Trần Anh Đào – Phó Tổng giám đốc phụ trách Ban điều hành Sở Giao dịch Chứng khoán TPHCM (HOSE) chia sẻ tại sự kiện.

Dưới góc độ nhà đầu tư tổ chức có hơn 2 thập niên hoạt động trên thị trường chứng khoán Việt Nam, bà Nguyễn Hoài Thu – Phó Tổng CTCP Quản lý Quỹ VinaCapital cho rằng quản trị công ty là việc mà các công ty niêm yết cần tiếp tục cải thiện. Bà đánh giá nỗ lực nâng hạng là “bước khởi đầu”, bởi Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng để vươn lên thị trường mới nổi.

Theo bà Thu, điểm quan tâm hàng đầu của nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức, chính là quyền đối xử công bằng giữa các cổ đông, nhất là cổ đông thiểu số. “Ở Việt Nam, một số công ty tư nhân có sự thiếu tách bạch giữa góc độ sở hữu và quản trị. Ở những thị trường phát triển hơn Việt Nam thì việc minh bạch đặc biệt được các nhà đầu tư quan tâm”.

Bà Thu phân tích, một thực tế phổ biến tại Việt Nam là các “business owners (chủ sở hữu kinh doanh)” thường đồng thời là người quản lý, dẫn đến sự thiếu tách bạch giữa vai trò sở hữu và vai trò quản trị. Điều này gây khó khăn cho cổ đông thiểu số, vốn là vị thế thường xuyên của các quỹ đầu tư khi tham gia vào công ty.

Yếu tố quản trị tốt mang lại lợi ích tài chính trực tiếp, giá trị kinh tế trực diện cho doanh nghiệp. Bà phân tích: “Hai công ty tương đồng về mọi mặt, nhưng một công ty có chất lượng công bố thông tin tốt, đảm bảo quyền đối xử công bằng với cổ đông, HĐQT có năng lực và hoạt động hiệu quả sẽ có “cost of funding (chi phí huy động vốn)” thấp hơn”.

Sự khác biệt này thể hiện qua việc nhà đầu tư có thể chấp nhận trả mức giá cao hơn (P/E hoặc P/B cao hơn) cho cổ phiếu của công ty có quản trị tốt. Tương tự, ngân hàng và người mua trái phiếu cũng sẵn sàng nắm giữ trái phiếu của công ty quản trị tốt ở mức lãi suất thấp hơn.

Bà Thu đánh giá cao chất lượng quản trị, công bố thông tin của doanh nghiệp Việt Nam gần đây có nhiều bước tiến đáng khích lệ; trong đó các nhà đầu tư lớn, công ty niêm yết cũng đã nhận thức được chất lượng quản trị trước áp lực ESG.

Bà Nguyễn Hoài Thu – Phó Tổng VinaCapital tại sự kiện.

Quản trị công ty là “International Currency”

Chia sẻ về giá trị phi tài chính mà quản trị công ty mang lại, bà Hà Thu Thanh – Chủ tịch Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD) cho biết, quản trị công ty có thể được xem như “đơn vị tiền tệ quốc tế – international currency” và nó gia tăng giá trị của doanh nghiệp trên thị trường theo cách riêng.

“Quản trị hiệu quả, minh bạch và tuân thủ là yếu tố cốt lõi để nâng cao uy tín, niềm tin của công chúng đầu tư và danh tiếng của doanh nghiệp. Giá trị của công ty không chỉ được đánh giá qua các chỉ số tài chính mà còn qua các thông tin phi tài chính”.

Bà Thanh gọi đây là “năng lực cạnh tranh mềm” của doanh nghiệp, đến từ nguồn vốn phi tài chính: nguồn vốn con người (văn hóa doanh nghiệp, văn hóa quản trị) và đội ngũ lãnh đạo.

Bà Hà Thu Thanh – Chủ tịch VIOD.

Các chuyên gia đã đồng tình đưa ra 4 yếu tố cốt lõi thể hiện mối quan tâm hàng đầu của nhà đầu tư từ góc nhìn quản trị công ty:

Đảm bảo quyền và đối xử công bằng với cổ đông: Chi trả cổ tức đúng hạn; Tiếp cận thông tin minh bạch, kịp thời qua báo cáo, ĐHĐCĐ, earning calls, analysis briefing; Được tạo mọi điều kiện để tham gia họp ĐHĐCĐ, đóng góp ý kiến và biểu quyết; Công bố và giám sát chặt chẽ xung đột lợi ích, giao dịch với bên liên quan.

Hiệu quả đầu tư.

Năng lực và hiệu quả hoạt động của HĐQT: Năng lực và tính đa dạng trong cấu trúc của HĐQT; HĐQT thực hiện giám sát một cách độc lập và chuyên môn hóa; Thực thi nhiệm vụ chuyên nghiệp, hiệu quả; Cơ chế đánh giá hiệu quả hoạt động.

Phát triển bền vững (ESG): Áp dụng quy trình quản trị ESG tại Doanh nghiệp; Quan tâm đến vấn đề biến đổi khí hậu và quản trị rủi ro biến đổi khí hậu.

Bà Thu cho biết thêm, hiện nay, nhiều doanh nghiệp niêm yết vẫn xem ESG là “good to have” chứ chưa thực sự quan tâm sâu sắc. Tuy nhiên, nhà đầu tư tổ chức như VinaCapital quan tâm đến lợi nhuận trong 5-10 năm nên thường xuyên đặt câu hỏi về các kế hoạch liên quan đến phát triển bền vững, ví dụ như đối phó với biến đổi khí hậu.

“Nếu các công ty mà chúng tôi đầu tư vào đều có thể có nhận thức tốt về 4 vấn đề này thì hầu như là chúng tôi không phải lo về hiệu suất đầu tư ở những công ty đó”, đại diện VinaCapital khẳng định.

Chủ tịch VIOD nhấn mạnh khi thị trường được nâng hạng, các nhà đầu tư tổ chức và quỹ đầu tư quốc tế kỳ vọng doanh nghiệp niêm yết sẽ đạt chuẩn cao hơn về quản trị công ty và minh bạch thông tin. Họ không chỉ quan tâm đến hiệu quả tài chính, mà còn chú trọng đến cấu trúc quản trị, tính độc lập của HĐQT, cơ chế kiểm soát nội bộ đặc biệt là giám sát giao dịch với các bên có liên quan, cách thức xử lý vấn đề xung đột lợi ích, công bố thông tin kịp thời và chất lượng báo cáo ESG.

Để nắm bắt cơ hội mới, theo bà Thanh, cần có tư duy bứt phá của HĐQT. Tư duy này thể hiện qua hai khía cạnh:

Tuân thủ chủ động: Tức là làm đúng, làm đủ và làm hiệu quả để nhà đầu tư tin tưởng.

Dẫn dắt chiến lược: HĐQT phải là lãnh đạo cao nhất dẫn dắt chiến lược phát triển, bao gồm việc lồng ghép ESG vào chương trình quản trị.

Điểm trung bình Quản trị công ty của doanh nghiệp niêm yết qua các năm