Quỹ trái phiếu hạ tầng: Cấp thiết nhưng cần giám sát để bảo vệ nhà đầu tư
Nhu cầu đầu tư hạ tầng của Việt Nam đến năm 2030 ước đạt 245 tỉ USD, nhưng ngân sách dự báo chỉ đáp ứng được 70%.
Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho dự thảo Thông tư sửa đổi quy định về hoạt động quỹ đầu tư. Trong đó, lần đầu tiên bộ này đề xuất bổ sung loại hình quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng – một sản phẩm tài chính nhằm mở rộng kênh huy động vốn trung và dài hạn cho phát triển cơ sở hạ tầng.
Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), Việt Nam đang trong giai đoạn cần đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông, năng lượng, viễn thông và đô thị để đạt mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Việc hình thành quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng sẽ huy động vốn từ người dân, doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài, bổ sung nguồn lực cho các dự án quy mô lớn mà ngân sách và tín dụng ngân hàng khó đáp ứng.
Việc đa dạng hóa sản phẩm cũng cần thiết để thúc đẩy sự phát triển của ngành quản lý quỹ, nâng cao tính chuyên nghiệp trên thị trường và bảo vệ nhà đầu tư. Hiện nay, các công ty quản lý quỹ còn thiếu sản phẩm quỹ đầu tư hoặc sản phẩm chưa phù hợp với nhu cầu, “khẩu vị rủi ro” của nhà đầu tư.
Đây là nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư cá nhân vẫn có xu hướng trực tiếp đầu tư thay vì thông qua các định chế có năng lực chuyên môn và khả năng kiểm soát rủi ro.
Theo đề xuất của cơ quan quản lý, quỹ trái phiếu hạ tầng được thiết kế theo mô hình quỹ đóng. Nhà đầu tư không thể rút vốn trước hạn, nhưng chứng chỉ quỹ sẽ được niêm yết và giao dịch trên sàn chứng khoán, cho phép chuyển nhượng linh hoạt khi cần.
Mô hình này giúp duy trì quy mô vốn ổn định, phù hợp với đặc thù của các dự án hạ tầng có chu kỳ đầu tư dài và nhu cầu vốn lớn.
Theo dự thảo, ít nhất 65% giá trị tài sản ròng (NAV) của quỹ sẽ được đầu tư vào trái phiếu hạ tầng, công cụ nợ Chính phủ hoặc tiền gửi an toàn. Quy định này vừa đảm bảo đúng mục tiêu huy động vốn cho hạ tầng, vừa tạo linh hoạt cho nhà quản lý quỹ điều chỉnh danh mục theo diễn biến thị trường.
Tiềm năng lớn cho trái phiếu hạ tầng
Theo ước tính của VIS Rating, nhu cầu đầu tư hạ tầng của Việt Nam đến năm 2030 lên tới 245 tỉ USD, trong khi ngân sách chỉ có thể đáp ứng khoảng 70%. Bối cảnh siết tín dụng ngân hàng và nguồn vốn công hạn chế khiến việc huy động qua thị trường vốn trở thành xu hướng tất yếu.
Thống kê cũng cho thấy, 10 tháng năm 2025, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt gần 482.000 tỉ đồng (tương đương 18 tỉ USD), trong đó ngân hàng chiếm 69% còn bất động sản và hạ tầng chỉ chiếm 23%. Cơ cấu này phản ánh sự mất cân đối rõ rệt khi các dự án hạ tầng vẫn thiếu kênh vốn dài hạn ổn định.
Vì vậy, quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng được xem là mảnh ghép còn thiếu trong hệ thống tài chính, giúp gom dòng vốn xã hội hóa vào lĩnh vực có giá trị bền vững và đóng góp trực tiếp cho tăng trưởng kinh tế.
Ông Dương Đức Hiếu, Giám đốc, Chuyên gia cao cấp VIS Rating cho biết, trong giai đoạn 2025-2030, Việt Nam cần một lượng vốn khổng lồ đầu tư vào các dự án hạ tầng như đường sắt cao tốc, dự án năng lượng… Với các kế hoạch đầu tư công đã được công bố, vốn đầu tư công chỉ đáp ứng được khoảng 70% nhu cầu vốn.
Ngoài ra, một nguồn vốn tương đối quan trọng cho việc phát triển hạ tầng trong quá khứ là nguồn tín dụng ngân hàng, sắp tới cũng sẽ bị thắt chặt hơn. Do đó, để lấp đầy khoảng trống về nguồn vốn này, ông Hiếu cho rằng đề xuất về quỹ trái phiếu hạ tầng là một nước đi rất phù hợp.
Nhắc lại quá khứ với câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam kể từ khi mở cửa đổi mới, nguồn vốn chính để Việt Nam phát triển hạ tầng giai đoạn này là ngân sách nhà nước và nguồn vốn ODA, tiếp đến là tín dụng ngân hàng.
Với sự phát triển của Việt Nam hiện nay, nguồn vốn ODA không còn dồi dào như trước. Tiếp đến, quá khứ cũng đã có những giai đoạn tăng trưởng tín dụng rất cao nhưng kể cả giai đoạn thúc đẩy tín dụng mạnh mẽ thì GDP cũng chưa bao giờ đạt được 2 con số – mục tiêu mà chúng ta đang kỳ vọng sắp tới.
Do đó, để đạt được mục tiêu này, ông Hiếu nhận định yêu cầu đặt ra là phải phát triển các kênh vốn mới cho kinh tế, cho thị trường. Trong đó, kênh trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu hạ tầng trong dài hạn sẽ là một kênh vốn mới, có thể xem như một trụ cột mới trong việc đầu tư phát triển hạ tầng của Việt Nam.
Theo dự báo, nhu cầu đầu tư hạ tầng của Việt Nam đến năm 2030 lên tới 245 tỉ USD, trong khi ngân sách chỉ có thể đáp ứng khoảng 70%. Ảnh: AI |
Đánh giá về triển vọng cho trái phiếu hạ tầng, ông Dương Đức Hiếu đánh giá điểm mạnh là Việt Nam có sự ổn định về chính trị, kinh tế, an ninh. Đồng thời, mục tiêu phát triển hạ tầng mạnh mẽ trong khoảng 5 năm tới rất rõ.
Việc đầu tư vào các dự án hạ tầng sẽ kéo dài hàng chục năm, do đó sự ổn định về mặt chính trị, kinh tế là điều kiện tiên quyết.
Ngoài ra, trên thực tế, tiềm năng huy động nguồn vốn qua trái phiếu hạ tầng trong dân cư, các khối bảo hiểm, các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí… còn rất lớn tại Việt Nam.
“Tiềm năng cho trái phiếu hạ tầng là rất lớn. Tôi cho rằng khi có những chính sách mới được ban hành, kích hoạt được hoạt động phát hành thì nhu cầu này sẽ được đáp ứng trong thời gian tới” – ông Hiếu kỳ vọng.
Cần giám sát để bảo vệ nhà đầu tư
Cũng nhìn nhận việc đưa quỹ trái phiếu hạ tầng vào dự thảo là đúng xu hướng phát triển thị trường vốn. Tuy nhiên, luật sư Lê Thị Nhung, Đoàn Luật sư Hà Nội lưu ý không vì thế mà coi đây là sản phẩm “an toàn mặc định”.
Bà Nhung cho hay, quỹ trái phiếu hạ tầng bản chất là đầu tư vào trái phiếu, mà trái phiếu dù gắn với hạ tầng thì rủi ro cũng không nhỏ.
Điều quan trọng nhất là cách thẩm định. Nếu dự án hạ tầng được đưa vào danh mục, quỹ phải có bộ tiêu chí đánh giá minh bạch, có phân tích rủi ro độc lập và có báo cáo đầy đủ gửi nhà đầu tư. Không thể dựa hoàn toàn vào báo cáo do chính doanh nghiệp phát hành cung cấp.
Ngoài ra, cần cân nhắc yêu cầu bổ sung công bố thông tin riêng cho trái phiếu hạ tầng, bao gồm tiến độ dự án, tổng mức đầu tư điều chỉnh, các rủi ro chính, cùng nguyên tắc giám sát quá trình sử dụng vốn.
Đưa quỹ trái phiếu hạ tầng vào phát triển là đúng xu hướng phát triển thị trường vốn, song cần giám sát để bảo vệ nhà đầu tư. |
Bà Nhung cho rằng lộ trình xếp hạng tín nhiệm bắt buộc đối với các đợt phát hành lớn cũng là yếu tố nên được xem xét vì đây là thông lệ nhiều thị trường đã áp dụng để hạn chế rủi ro lan rộng.
“Nếu được thiết kế bài bản, quỹ trái phiếu hạ tầng có thể tạo ra một bộ lọc chuyên nghiệp hơn. Dự án muốn được quỹ mua trái phiếu thì phải đáp ứng chuẩn minh bạch, được thẩm định độc lập và công bố rủi ro rõ ràng. Đây là điều mà thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua thiếu nhất” – bà Nhung nói.
|
Phân tích từ góc độ nhà đầu tư cá nhân về đề xuất quỹ trái phiếu hạ tầng, ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Phó Chủ tịch FiinRatings cho rằng, đây là sản phẩm thu nhập cố định mới với rủi ro thấp hơn cổ phiếu, phù hợp với nhóm có nhu cầu đầu tư dài hạn, ổn định. Tuy nhiên, do là quỹ đóng, tính thanh khoản sẽ thấp hơn so với các quỹ mở hiện nay khi nhà đầu tư chỉ có thể rút vốn bằng cách bán chứng chỉ quỹ trên sàn. Còn đối với doanh nghiệp hạ tầng, sự ra đời của quỹ này mở ra kênh huy động vốn thay thế cho tín dụng ngân hàng hoặc phát hành riêng lẻ. Từ đó giảm chi phí vốn và rủi ro tài chính. Các công ty quản lý quỹ cũng được hưởng lợi nhờ có sản phẩm đầu tư mới chuyên biệt, thu hút dòng tiền của tổ chức và nước ngoài. Ngoài ra, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực cho rằng sự xuất hiện của quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng không chỉ giúp tăng tính chuyên nghiệp cho thị trường quỹ, mà còn định hình lại cấu trúc huy động vốn của nền kinh tế, chuyển dịch từ mô hình dựa vào ngân hàng sang mô hình thị trường vốn. Với quy mô hạ tầng cần đầu tư hàng trăm tỉ USD trong thập kỷ tới, cùng xu hướng các tập đoàn tư nhân lớn như Vingroup, T&T, Gelex, Geleximco hay Đèo Cả đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng, logistics, hạ tầng giao thông, một quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng vận hành hiệu quả sẽ trở thành điểm tựa quan trọng cho tăng trưởng dài hạn của Việt Nam. “Quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng là một sáng kiến tài chính mới nhằm gom vốn xã hội hóa cho hạ tầng quốc gia, giúp giảm gánh nặng ngân sách, thúc đẩy thị trường quỹ chuyên nghiệp và đa dạng hóa kênh đầu tư an toàn cho nhà đầu tư trong giai đoạn Việt Nam bước vào chu kỳ phát triển cơ sở hạ tầng quy mô lớn” – ông Đỗ Ngọc Quỳnh nhận định. |
MINH TRÚC
– 08:32 16/11/2025
Nguồn: https://vietstock.vn/2025/11/quy-trai-phieu-ha-tang-cap-thiet-nhung-can-giam-sat-de-bao-ve-nha-dau-tu-785-1372633.htm
