Sân chơi ngành xếp hạng tín nhiệm đang trong tay ai?

10 năm sau Nghị định số 88/2014/NĐ-CP quy định về dịch vụ xếp hạng tín nhiệm được ban hành, đến nay có 5 doanh nghiệp được cấp phép, đạt tới số lượng tối đa theo quy hoạch đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó, dễ thấy sự góp mặt của nhiều ngân hàng, công ty chứng khoán.

Hoạt động xếp hạng tín nhiệm hướng đến các tổ chức phát hành hay công cụ nợ, gắn với các cấp độ đánh giá để đưa ra kết luận về uy tín tín dụng. Với đặc thù đánh giá khả năng thanh toán nợ, trong bối cảnh các quy trình cho vay trực tiếp từ tổ chức tín dụng hay huy động vốn qua kênh trái phiếu ngày càng được thắt chặt, nhiều ngân hàng, công ty chứng khoán trong nước hay các tổ chức quốc tế quyết tâm tham gia vào lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm.

Nhiều ông lớn ngành ngân hàng, chứng khoán bước vào sân chơi

CTCP FiinRatings là công ty xếp hạng tín nhiệm đầu tiên tại Việt Nam, ra đời vào ngày 11/03/2008, dưới sự hỗ trợ kỹ thuật của S&P Global Ratings và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Tên ban đầu là CTCP Stoxplus, trụ sở tại Hà Nội. Công ty sau đó đổi tên thành CTCP FiinGroup vào tháng 2/2019 và CTCP FiinRatings như hiện tại vào tháng 9/2022, xen giữa đó là việc tăng vốn lên 25 tỷ đồng vào giữa năm 2020.

Cơ cấu cổ đông của FiinRatings biến động lớn vào tháng 8/2022 khi 4 cổ đông ngoại gồm Nikkei Inc, Viaduct Holdings Limited, Quick Corp, ông Bolat Duisenov (sở hữu tổng cộng 55.11%), cùng nhiều cổ đông trong nước khác chuyển giao gần toàn bộ vốn cho CTCP FiinGroup Việt Nam. Hiện Công ty do ông Nguyễn Quang Thuân làm Tổng Giám đốc kiêm đại diện pháp luật.

Nguồn: Người viết tổng hợp

Vào tháng 5/2022, trước 3 tháng so với thời điểm cơ cấu cổ đông FiinRatings thay đổi lớn, FiinGroup Việt Nam tăng vốn lên 25 tỷ đồng, xuất hiện 4 nhà đầu tư nước ngoài, gồm: Nikkei Inc, Viaduct Holdings Limited, Quick Corp và ông Bolat Duisenov (Chủ tịch Xây dựng Coteccons (HOSE: CTD) hiện nay), với quy mô nắm giữ tương tự lượng đã chuyển nhượng tại FiinRatings cho FiinGroup Việt Nam vào tháng 8 sau đó. Như vậy, khả năng toàn bộ phần vốn ngoại đã về một mối tại FiinRatings.

Tháng 8/2023, danh sách cổ đông ngoại tại FiinGroup Việt Nam xuất hiện ông Dominic Timothy Charles Scriven – Nhà sáng lập kiêm Chủ tịch điều hành Dragon Capital – nắm giữ hơn 7%, còn lại Nikkei Inc, Quick Corp, Viaduct Holdings Limited giữ nguyên, trong khi ông Bolat giảm sở hữu về hơn 7% (từ tháng 11/2022).

FiinRatings cho biết, đang nhận hỗ trợ từ ADB thông qua 2 chương trình, hỗ trợ kỹ thuật của ADB và S&P Global Ratings. Trong đó, S&P Global Ratings cung cấp dịch vụ đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ phí dịch vụ xếp hạng tín nhiệm lần đầu với giá trị 20,000 USD cho các tổ chức phát hành tại Việt Nam thực hiện xếp hạng và công bố kết quả xếp hạng lần đầu ra công chúng bởi FiinRatings.

FiinRatings còn cho biết, họ là đơn vị đầu tiên của Việt Nam được Tổ chức Trái phiếu Khí hậu (Climate Bonds Initiative – CBI) ủy quyền xác nhận trái phiếu xanh được phát hành bởi các tổ chức tại Việt Nam khi tham gia vào chương trình của tổ chức này. Công ty cũng đang là thành viên chính của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).

Bên cạnh đó, Công ty và Viện tăng trưởng xanh (GGGI) cũng đang hợp tác để thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh và tài chính bền vững tại Việt Nam.

Theo các thông tin gần đây, S&P Global Ratings sẽ sở hữu 43.4% cổ phần FiinRatings, hoàn tất trước ngày 30/06/2025 trong kế hoạch ban đầu, nếu được các cơ quan quản lý tại Việt Nam chấp thuận.

Doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm thứ 2 tại Việt Nam là CTCP Sài Gòn Phát Thịnh Ratings (Saigon Ratings). Công ty giới thiệu mình là tổ chức Xếp hạng tín nhiệm độc lập (Credit Rating Agency – CRA) được Bộ Tài chính cấp Giấy phép hoạt động đầu tiên tại Việt Nam.

Tiền thân Công ty là CTCP Sài Gòn Phát Thịnh Rating (Phatthinh Rating), thành lập ngày 30/07/2015 tại TPHCM. Vốn điều lệ ban đầu là 15 tỷ đồng; trong đó, CTCP Đầu tư Sài Gòn Phát Thịnh (SPT Investment) góp 60%, ông Phùng Xuân Minh 25% và Công ty TNHH Tư vấn Kinh doanh Phát Thịnh (thời điểm đó có tên là Công ty TNHH Phát Thịnh Housing) 15%.

Ông Minh lần lượt góp thêm 15 tỷ đồng vào tháng 5/2020 và 20 tỷ đồng vào tháng 5/2022, nâng vốn lên 50 tỷ đồng, và ông Minh tăng sở hữu lên 77.5%. Công ty cũng đổi tên thành CTCP Sài Gòn Phát Thịnh Ratings (Saigon Ratings).

Hiện ông Minh giữ vai trò Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc và đại diện pháp luật. Nhà lãnh đạo sinh năm 1962 cũng đang là Chủ tịch kiêm đại diện pháp luật tại SPT Investment và Tư vấn Kinh doanh Phát Thịnh – hai tổ chức góp vốn vào Saigon Ratings.

Ông Minh có hơn 20 năm kinh nghiệm làm việc, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc tại Thương mại và Dịch vụ TPHCM, Chủ tịch Phát Thịnh Group, Thành viên HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Sài Gòn Kim Cương và Thành viên HĐQT liên doanh đầu tư dự án Vietcombank Tower TPHCM.

Nguồn: Người viết tổng hợp

Saigon Ratings cho biết, đang hợp tác với Fitch Learning (thành viên Tập đoàn Fitch). Phía Fitch đã hỗ trợ đào tạo toàn bộ nguồn nhân lực. Bên cạnh đó, ADB hỗ trợ thêm kinh phí.

Về đối tác chiến lược, Công ty cho biết nhận được sự đồng hành từ đơn vị xếp hạng tín nhiệm là Tập đoàn MARC (Malaysia) và CCXI (Trung Quốc), đặc biệt trong việc hướng tới đánh giá trái phiếu xanh, kinh tế xanh, ESG.

Sau giai đoạn đầu có phần thưa thớt, ngành xếp hạng tín nhiệm Việt Nam bước vào chu kỳ nóng hơn khi 3 hãng mới lần lượt ra đời từ năm 2020 – 2022. Đây cũng là giai đoạn thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ bùng nổ.

Đầu tiên là CTCP Xếp hạng tín nhiệm Thiên Minh (Thiên Minh Rating) thành lập ngày 14/08/2020 tại Hà Nội. Vốn điều lệ ban đầu 21.5 tỷ đồng. Cơ cấu sở hữu gồm ông Nguyễn Trung Hà nắm 18.03%, Chứng khoán Thiên Việt (TVS), bà Lê Thị Kim Tuyến và ông Nguyễn Văn Ngọc cùng nắm 15%, ông Ngô Nhật Minh và bà Nguyễn Bảo Hương Duyên cùng nắm 7%, ông Lê Tiến Công 6%, Quản lý Quỹ Thiên Việt (TVAM), bà Đinh Thị Hoa và bà Lê Như Dương cùng nắm 4.99%, còn lại ông Hoàn Ngọc Thuận nắm 2%.

Cập nhật mới nhất vào ngày 15/05/2025 trên website của Thiên Minh Rating, phần sở hữu của một số cổ đông lớn đã thay đổi. TVS giảm còn 14%, trong khi ông Ngô Nhật Minh tăng lên 12.99%.

Thiên Minh Rating hiện có Chủ tịch HĐQT kiêm đại diện pháp luật là ông Nguyễn Trung Hà – cổ đông lớn nhất và còn là Chủ tịch HĐQT TVS. Nhiều cổ đông lớn của Thiên Minh Rating cũng đã hoặc đang giữ các chức vụ quan trọng tại TVS, như ông Ngô Nhật Minh – Phó Tổng Giám đốc hay bà Đinh Thị Hoa – cựu Phó Chủ tịch.

Nguồn: Người viết tổng hợp

Cuối tháng 11/2021, CTCP Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) ra đời tại Hà Nội. Vốn điều lệ ban đầu hơn 103 tỷ đồng với 6 cổ đông sáng lập. Lớn nhất là Moody’s Singapore nắm 49%; còn lại Chứng khoán VNDirect, Dragon Capital Finance Limited, ACBS, Công ty Quản lý nợ và Khai thác tài sản – NamABank và VPS cùng nắm 10.2%. Moody’s Singapore và Dragon Capital Finance là hai cổ đông ngoại.

Ban đầu, VIS Rating có hai đại diện pháp luật là Chủ tịch HĐQT Đỗ Ngọc Quỳnh và Tổng Giám đốc Chen Hock Soon Simon (Singapore). Giữa năm 2022, vai trò Chủ tịch kiêm đại diện pháp luật chuyển sang ông Phạm Phú Khôi. Từ tháng 10/2023, Tổng Giám đốc Trần Lê Minh làm đại diện pháp luật.

VIS Rating hiện vẫn giữ nguyên vốn điều lệ, nhưng cơ cấu sở hữu biến động. VPS và ACBS tăng lên 13.2% và 11%, trong khi NamABank giảm còn 6.8%, Moody’s giữ nguyên 49%, VPBankS nắm 8.1%, Tnex Finance (thành viên của MSB) nắm 6.8%, Bac A Bank nắm 5.1%.

Nguồn: Người viết tổng hợp

Sau cùng là CTCP Xếp hạng Tín nhiệm S&I (S&I Ratings) thành lập vào 14/03/2022 tại Hà Nội. Vốn điều lệ 30 tỷ đồng với 3 cổ đông sáng lập là SSI-IMF (quỹ do SSI sở hữu 76.15% vốn) nắm 84%, SSI nắm 15% và Melchi Capital 1%.

Theo S&I Ratings công bố trên website, tính đến 31/12/2024, danh sách cổ đông gồm 10 cái tên: Agon, Pallas, Tư vấn NDH và Dịch vụ Đầu tư và Quản lý vốn SAPIE cùng nắm 10%; còn lại là các cá nhân gồm Nguyễn Thị Hà Dương 9.5%, Vũ Thị Hồng Hạnh 9.4%, Lê Tuyết Lan 9.3%, Bùi Huy Phương 9%, Bùi Thị Hồng Nhung 9% và Tô Minh Đức 8.81%, qua đó nắm giữ tổng cộng 95% vốn.

Ban đầu, ông Vũ Cường giữ vai trò Tổng Giám đốc kiêm đại diện pháp luật, tháng 3/2025 chuyển giao cho bà Hoàng Việt Phương. Ông Cường từng là Giám đốc Đầu tư tại Quản lý quỹ SSI (SSIAM), Tổng Giám đốc tại Tư vấn NDH. Bà Phương, vào năm 2007, giữ vai trò Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư (SSI Research) trước khi gia nhập S&I Ratings.

Nguồn: Người viết tổng hợp

Sân chơi đang trong tay ai?

Xét theo quy mô vốn điều lệ, VIS Ratings đứng đầu với hơn 103 tỷ đồng, tiếp đến là Saigon Ratings 50 tỷ đồng, S&I Ratings 30 tỷ đồng, FiinRatings 25 tỷ đồng và cuối cùng là Thiên Minh Rating 21.5 tỷ đồng.

Dù không thành lập đầu tiên, Saigon Ratings lại là đơn vị được cấp chứng nhận đủ điều kiện hoạt động kinh doanh xếp hạng tín nhiệm sớm nhất vào năm 2017. Giai đoạn sau đó, lần lượt FiinRatings được cấp chứng nhận vào ngày 20/3/2020, VIS Ratings ngày 04/10/2023, S&I Ratings ngày 15/4/2024 và Thiên Minh Rating vào ngày 27/12/2024.

Theo thông tin công bố trên website của 5 công ty xếp hạng tín nhiệm, Saigon Ratings đã thực hiện tổng cộng 136 lần xếp hạng lần đầu và giám sát.

Xếp sau là FiinRatings với 103 lần xếp hạng tín nhiệm, trong đó có 41 lần xếp hạng lần đầu và 55 cập nhật cho các tổ chức phát hành, 4 lần xếp hạng lần đầu và 3 cập nhật cho các công cụ nợ.

Trong khi đó, VIS Ratings thực hiện 14 lần xếp hạng lần đầu và 3 cập nhật xếp hạng các tổ chức phát hành, 3 lần xếp hạng lần đầu công cụ nợ, tổng cộng 20 lần. Còn S&I Ratings thực hiện 2 lần xếp hạng lần đầu tổ chức phát hành.

Riêng với Thiên Minh Rating, việc được cấp phép trễ nhất khiến đơn vị này chưa kịp thực hiện thương vụ xếp hạng tín nhiệm nào.