Sóng IPO nở rộ nhưng cần cẩn trọng rủi ro hậu thương vụ

Sóng IPO nở rộ nhưng cần cẩn trọng rủi ro hậu thương vụ

Thị trường chào bán cổ phiếu lần đầu (IPO) đang chứng kiến một làn sóng mới sau những ngày khô hạn. Tinh thần sôi động này khởi nguồn từ những quyết tâm của nhà điều hành trong việc kích thích kinh tế, và đặc biệt là cải cách quy định trong lĩnh vực chứng khoán. Tuy nhiên, nhà đầu tư tham gia IPO cần cẩn trọng, bởi thua lỗ thường xuất phát từ việc hào hứng mà trả giá quá cao.

Hình ảnh tại buổi roadshow trước thềm IPO công ty chứng khoán VPS.

Trong năm nay, cả 3 thương vụ IPO của ngành chứng khoán là TCBS, VPS và VPBankS đều thành công.

Theo hãng tư vấn Deloitte, chỉ riêng các thương vụ TCBS và VPBankS, tính đến giữa tháng 10 đã huy động gần 1 tỷ USD, đưa Việt Nam lên vị trí thứ 2 ở Đông Nam Á về quy mô số tiền thu được từ IPO, chỉ sau Singapore. Bước sang tháng 11, VPS tiếp tục IPO thành công và thu về hơn 12.1 ngàn tỷ đồng (tương đương khoảng 460 triệu USD).

Những diễn biến trên là pha đảo chiều bất ngờ của thị trường IPO Việt Nam – từ khô hạn trong suốt 7 năm qua để chuyển sang hào hứng.

Các công ty chứng khoán đã triển khai huy động vốn khi nhìn thấy cả cơ hội kinh doanh lẫn dòng tiền dồi dào trên thị trường. Trong năm nay, thanh khoản giao dịch tại sàn HOSE đạt bình quân 26.4 ngàn tỷ đồng/phiên, tăng 40% so với năm trước. Tăng trưởng GDP hướng đến mức 8% và chỉ số VN-Index cũng chạm mức cao kỷ lục. Môi trường thuận lợi này được tạo nên chủ yếu từ những bước đi của cơ quan quản lý, nhà điều hành.

Đầu tiên phải kể đến là những cải cách tại thị trường chứng khoán trong suốt hơn 1 năm qua, nhằm được FTSE Russell nâng hạng thị trường từ mức Cận biên (Frontier Market) lên Mới nổi Thứ cấp (Secondary Emerging Market). Kỳ vọng sẽ đón hàng tỷ USD vốn ngoại trong tương lai đã kích thích tâm lý lạc quan của giới đầu tư trong nước. Cùng với đó, nền kinh tế cũng được kích thích mạnh thông qua cải cách thể chế, thúc đẩy khu vực tư nhân, chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa được định hướng mở rộng mạnh.

Vào tháng 9, Chính phủ cũng đã bổ sung quy định cho phép Sở GDCK xem xét hồ sơ đăng ký niêm yết đồng thời với quá trình Ủy ban Chứng khoán xem xét hồ sơ IPO. Đi kèm với đó, thời gian niêm yết cổ phiếu sau IPO cũng được điều chỉnh giảm từ 90 ngày xuống còn 30 ngày. Điều này giúp cổ phiếu có tính thanh khoản sớm hơn, giảm bớt yếu tố cản trở đến quyết định tham gia thương vụ của nhà đầu tư.

Sau các đợt IPO suôn sẻ ở ngành chứng khoán, ít nhất 5 thương vụ khác đang tiếp tục được triển khai như Chứng khoán Kafi, Nông nghiệp Hòa Phát, nhà bán lẻ Điện Máy Xanh, Đầu tư Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai và công ty hạ tầng Gelex Infra.

Chưa hết, trong vài năm tới, giới chuyên gia cũng đưa ra một loạt dự báo về các đợt IPO của Highlands Coffee, chuỗi nhà hàng Golden Gate, hệ thống siêu thị Bách Hóa Xanh, hay hãng gọi xe Be Group…

Rủi ro hậu thương vụ

Làn sóng IPO trở lại là tín hiệu đáng mừng. Tuy vậy, những vấn đề hậu thương vụ cũng có thể nảy sinh khi doanh nghiệp đưa cổ phiếu lên sàn với mức định giá quá cao, nhằm tranh thủ huy động nguồn vốn rẻ, khi nhà đầu tư quá hào hứng theo đuổi lợi nhuận.

Giới đầu tư cá nhân trong nước – những người có xu hướng chạy theo lợi nhuận ngắn hạn – có lẽ đã phần nào cẩn trọng hơn đối với các thương vụ IPO mới, sau khi giá cổ phiếu của các công ty chứng khoán VPS và VPBankS giảm từ 12-14% chỉ sau thời gian ngắn chào sàn. Dù vậy, điều này cũng đặt giữa bối cảnh cổ phiếu của toàn ngành chứng khoán đang trải qua giai đoạn áp lực điều chỉnh chung với thị trường.

Nhà đầu tư cá nhân đang xem IPO là cơ hội cân nhắc đầu tư dài hạn cùng doanh nghiệp hay cuộc chơi đầu cơ cổ phiếu ngắn hạn?

Tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam tổ chức vào đầu tháng 11, cựu Giám đốc Quỹ APS Asset Management – ông Đào Phúc Tường đã đưa ra quan điểm cẩn trọng về cơ hội đầu tư IPO, bởi các mức chào bán từ doanh nghiệp thường thiếu hấp dẫn.

Dù làn sóng IPO là điều cần thiết về dài hạn, nhờ giúp tính đa dạng của thị trường tăng lên và cơ hội thu hút được thêm nguồn vốn mới. Tuy nhiên, rủi ro cho nhà đầu tư nằm ở việc sẵn lòng chi trả các mức giá quá cao so với triển vọng của doanh nghiệp. Thậm chí, triển vọng của doanh nghiệp tại thời điểm thương vụ diễn ra cũng có thể được mô tả quá tích cực so với nền tảng thực tế.

Tại Việt Nam, việc nhà đầu tư cá nhân chiếm tỷ trọng lớn trong các thương vụ IPO làm gia tăng rủi ro giảm giá cổ phiếu, bởi họ thường rút vốn nhanh khi kỳ vọng lợi nhuận không được đáp ứng. Hơn nữa, IPO vẫn thường được triển khai trong các giai đoạn thị trường hưng phấn, do đó, cổ phiếu có thể sớm đối mặt thử thách hậu thương vụ khi chu kỳ giá xuống xuất hiện.

Trong những trường hợp nêu trên, dù doanh nghiệp vẫn huy động vốn thành công, hình ảnh và thương hiệu về lâu dài có thể gặp bất lợi.

Để phát triển bền vững, thay vì cố gắng tận dụng tối đa tâm lý hưng phấn của thị trường, doanh nghiệp nên cân nhắc mức định giá tăng trưởng hợp lý, tạo dư địa sinh lời thỏa đáng và thực tế cho cổ đông, cũng như chú trọng duy trì niềm tin của giới đầu tư thông qua hoạt động quan hệ nhà đầu tư minh bạch, bài bản.

Thừa Vân

FILI

– 10:00 29/12/2025