TS. Trần Đình Thiên: ‘Thời này là thời Việt Nam phải lớn mạnh thì mới xứng với tiềm lực’

Những ngày qua, câu chuyện được chia sẻ sôi nổi nhất là món quà 100.000 đồng mà Chính phủ gửi tặng mỗi người dân nhân dịp Quốc khánh 2/9 qua ứng dụng VneID.

Đây là một “cú hích” kéo hàng chục triệu người dân bước chân vào hệ sinh thái số quốc gia, nơi định danh của mỗi người được xác thực và mọi giao dịch có thể trở nên minh bạch, nhanh chóng.

Đó cũng là một bước đi nhỏ trong một hành trình rất lớn: hành trình xây dựng một E-Vietnam, một quốc gia số thịnh vượng.

Nhìn sang một quốc gia nhỏ bé ở châu Âu tên là Estonia. Họ chỉ có 1,3 triệu dân. Năm 2000, GDP đầu người của họ chỉ là 3.000 USD. Nhưng nhờ một chiến lược số hóa quyết liệt mang tên E-Estonia, con số đó đã vọt lên 30.100 USD vào năm 2023.

Câu chuyện của Estonia là một minh chứng cho thấy sức mạnh vươn mình từ chuyển đổi số. Nó đặt ra một câu hỏi lớn cho chúng ta: Việt Nam có thể làm được như vậy không? Chúng ta có những nhân tố nào trong tay để biến khát vọng E-Vietnam thành hiện thực?

Để trả lời một phần những câu hỏi đó, ngày 9/9, Kênh thông tin tài chính kinh tế CafeF (trực thuộc Công ty Cổ phần VCCORP) tổ chức Tọa đàm “Cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số: Câu chuyện tiên phong từ ứng dụng VNeID và ngành Tài chính Ngân hàng”.

Góp mặt tại Tọa đàm là những khách mời đặc biệt:

– TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, một thành viên của Tổ tư vấn Chính sách của Chính phủ

– Ông Nguyễn Hưng, Tổng giám đốc TPBank

– Ông Hoàng Trung Hải, Phó Tổng Giám đốc, Tư vấn, Dịch vụ Tài chính Ngân hàng, Công ty Cổ phần Tư vấn EY Việt Nam.

Xin được hỏi PGS. TS Trần Đình Thiên là chúng ta có thể thực hiện thành công được E-Vietnam tương tự như Estonia không và những nhân tố triển vọng nào đang cho thấy điều đó?

PGS. TS Trần Đình Thiên: Chúng ta đang thảo luận chủ đề về xã hội thông minh, kỷ nguyên số. Chúng ta rất cần làm rõ điều này để những người bình thường, không phải các nhà chiến lược, cũng hiểu được. Mục tiêu của chúng ta là vươn mình, sánh vai với thế giới.

Câu hỏi có nhắc đến một quốc gia rất đặc biệt, đó là Estonia. Họ đã chọn cách phát triển đi thẳng vào phát triển kiến thức, sau này là chuyển đổi số, và tiếp tục là kiến thức. Vậy làm sao để chúng ta đạt được thành quả như họ?

Trong quá trình tư vấn chính sách và nghiên cứu cách phát triển của Việt Nam, chúng tôi đã xem xét trường hợp của Estonia. Chúng ta cần liên hệ với đất nước mình để xem Việt Nam có năng lực hay không.

Tại sao chúng ta chiến đấu giỏi đến thế, kẻ thù nào cũng đánh thắng? Một điều phi thường, không có đất nước nào mà kẻ thù nào cũng thắng, dù chúng ta rất nghèo, chúng là nghèo từ thời Hùng Vương cho đến tận bây giờ. Tại sao lại như vậy?

Đến bây giờ, tôi tin rằng Việt Nam hoàn toàn có những năng lực và đang mở ra cơ hội để đạt được những điều lớn lao, thậm chí còn hơn thế.

Bởi vì năng lực của một đất nước trải qua nhiều cuộc chiến tranh như Việt Nam, nghèo như vậy mà với khả năng chiến đấu như vậy thì rất đặc biệt, phi thường. Tuy nhiên, rõ ràng là hiện nay năng lực nội tại vẫn chưa được phát huy. Không phải chúng ta không có năng lực. Năng lực để xử lý những vấn đề khốc liệt nhất về số phận của dân tộc mình là Việt Nam có sẵn. Có sẵn nhưng chưa được khai thác. Vậy chúng ta thiếu gì?

Từ hồi thống nhất đất nước, tôi thấy có ba lần mà đất nước ta đã cố gắng làm sống dậy sự phát triển.

Lần thứ nhất là sau giải phóng miền Nam, chúng ta đã xác định ngay cách mạng khoa học kỹ thuật là điều cần thiết, ngay cả khi vừa trải qua chiến tranh, với biết bao khổ đau. Việc xác định đó là rất đúng đắn. Tuy nhiên, việc xác định là một chuyện, còn làm được hay không lại là chuyện khác. Chúng ta nhìn ra vấn đề nhưng chưa biết cách thực hiện. Vì thế, 20 năm sau mọi thứ vẫn như vậy.

Nhưng sau 20 năm sau, Việt Nam lại có một cơ hội khác. Đó là thời điểm bắt đầu mở cửa. Khi mở cửa, chúng ta chuyển sang kinh tế thị trường. Lúc đó, thế giới cũng đang nói về kinh doanh tri thức, và Việt Nam đã nhanh chóng tiếp nhận khái niệm này.

Thực tế, nhìn lại 20 năm thì Việt Nam vẫn nghèo, chưa làm giàu được nhưng nay Việt Nam vẫn âm thầm nhận ra điểm nghẽn để giải quyết. Như ta biết điểm nghẽn của điểm nghẽn là thể chế. Ta mở ra kinh tế thị trường nhưng vẫn có điểm nghẽn, không phát huy được nội tại.

Và giờ cách đặt vấn đề là giải nghẽn, lần này là lần phát hiện ra kinh tế tư nhân là nguồn lực đích thực chứ không chỉ là nguồn lực chỉ được phép tồn tại, là lực lượng chủ lực phát triển, gắn với cách mạng khoa học công nghệ. Thời này là thời Việt Nam phải lớn mạnh thì mới xứng với tiềm lực của Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam có một khí thế, niềm tin để chúng ta giải quyết vấn đề. Quả thực không có lý do gì để Việt Nam không thể vượt lên, quan trọng là tạo ra những năng lực phù hợp với thời đại. Tóm lại, Việt Nam là nền kinh tế sáng tạo tạo ra một lực lượng, nặng lực mới cùng năng lực thể chế. Với kinh tế thị trường và kinh tế tri thức, tôi tin rằng Việt Nam chắc chắn sẽ phát triển mạnh mẽ.

Vậy còn từ góc nhìn của một chuyên gia tư vấn trong nhiều dự án chuyển đổi số cho các tổ chức, doanh nghiệp ở Việt Nam, ông Hoàng Trung Hải nhận thấy cơ hội hiện thực hoá một triển vọng E-Vietnam ở các doanh nghiệp Việt Nam? 

E-Việt Nam được hiểu là Chính phủ số, xã hội số, kinh tế số,…
Sự thay đổi cốt lõi này phải đến từ tầm quốc gia, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm cho các ứng dụng và dịch vụ.

Đối với người dân, họ mong muốn có một nơi tin cậy có thể sử dụng các dịch vụ một cách thuận tiện nhất.

Đối với Chính phủ, cái VNeID sẽ có một cơ sở dữ liệu đồng nhất, chuẩn xác, minh bạch để phục vụ công tác quản lý và chống được tiêu cực, tham nhũng.

Đối với ngân hàng, thứ nhất, họ sẽ có một nền tảng tin cậy để thực hiện các giao dịch, giúp giảm chi phí đầu tư. Thứ hai, đây là cơ hội để các ngân hàng tiếp cận những khách hàng mới, những người dân chưa có điều kiện sử dụng dịch vụ ngân hàng truyền thống. Thông qua các kênh ứng dụng này, ngân hàng có thể cung cấp thêm nhiều dịch vụ mới, đặc biệt là các dịch vụ hỗ trợ thanh toán.

Tôi xin lấy một câu chuyện gần đây về Nghị quyết 23 của Chính phủ, ban hành ngày 28/8/2025, về việc hỗ trợ người dân 100.000 đồng nhân dịp lễ Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ngay sau khi có thông báo là liên kết tài khoản ngân hàng với VNeID để được nhận tiền, cá nhân tôi và rất nhiều người xung quanh đã nhận được tiền vào tài khoản rất nhanh chóng.

Điều này cho thấy, một ứng dụng là nền tảng cho vấn đề chuyển đổi số của quốc gia sẽ có sức lan tỏa mạnh mẽ, mang lại lợi ích không chỉ cho người dân, doanh nghiệp mà cho cả các cơ quan Chính phủ.

Nếu đánh giá về nắm bắt cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số thì ngành ngân hàng nói chung và TPBank nói riêng là những ví dụ điển hình ở tốc độ cũng như kết quả tạo được. Xin hỏi ông Nguyễn Hưng, Tổng giám đốc TPBank: ông nghĩ gì về triển vọng E-Vietnam giúp nền kinh tế Việt Nam vươn mình? 

Tôi tin rằng E-Vietnam hoàn toàn có thể trở thành hiện thực, không phải trong một tương lai xa xôi, mà ngay trong thập kỷ này, mặc dù dân số chúng ta gấp 100 lần Estonia.

Thời gian qua, chúng ta đã chứng kiến những thay đổi rất lớn của đất nước. Thậm chí có lúc doanh nghiệp thay đổi nhanh bằng Chính phủ trong việc ngày càng tinh gọn bộ máy. Quyết tâm cải cách của Đảng và Chính phủ đã tạo nền tảng để quốc gia bứt phá.

Một minh chứng rõ rệt là VNeID. Đây là công cụ mang lại lợi ích rất lớn.

Lấy ví dụ từ chính chúng tôi. Trước đây, TPBank cũng đã có thể mở tài khoản trực tuyến cho khách hàng bằng eKYC. Tuy vậy, việc xác thực khách hàng còn nhiều lo ngại, có thể bị giả mạo danh tính hoặc sử dụng thông tin sai lệch.

Còn hiện nay kết nối với VNEID, cơ sở dữ liệu dân cư thì nay gần như toàn bộ hồ sơ khách hàng đều được xác thực tin cậy 100%. Điều này giúp ngân hàng yên tâm hơn, đồng thời góp phần giảm hẳn tình trạng lừa đảo vốn từng diễn ra nhiều năm qua.

Việt Nam hiện có hệ thống thanh toán nhanh, thậm chí vượt trội hơn nhiều nước châu Âu, nhưng đi kèm đó cũng là nguy cơ bị lợi dụng để lừa đảo. Chúng tôi từng phối hợp với Bộ Công an để truy quét dòng tiền lừa đảo, chỉ trong vài phút mà khoản tiền đó luân quyển qua hàng chục tài khoản.
Nhưng hiện nay, nhờ sự phối hợp với Bộ Công an, cùng công nghệ xác thực khuôn mặt gắn với dữ liệu dân cư, những thủ đoạn gian lận qua tài khoản cá nhân gần như không còn đất sống, và giờ đây hoạt động bất hợp pháp dần bị siết chặt ngay cả ở tài khoản doanh nghiệp.
Dữ liệu dân cư quốc gia không chỉ giúp quản lý xã hội hiệu quả hơn mà còn tiết kiệm nhiều nguồn lực khi triển khai trên nền tảng số. Với ngân hàng, dữ liệu này là tài sản cực kỳ quan trọng. Việc kết nối với VNeID cho phép chúng tôi nhúng nhiều dịch vụ ngân hàng trực tiếp lên nền tảng đó, từ mở tài khoản, xác thực giao dịch lớn, đến phát hành thẻ hay đề xuất khoản vay.
Tôi cho rằng, để E-Vietnam trở thành hiện thực, VNeID sẽ đóng vai trò then chốt. Ngay bản thân tôi khi ra sân bay cũng không cần dùng căn cước công dân bản cứng, chỉ cần VNeID là đủ. Khi hàng loạt tiện ích đời sống, tài chính và dịch vụ công được tích hợp trên VNeID, đó sẽ là nền móng vững chắc để thực hiện thành công E-Vietnam.