VIS Rating: Sửa đổi tỷ lệ an toàn tài chính sẽ định hướng công ty chứng khoán tập trung vào hoạt động cốt lõi

Ngày 27/10/2025, Bộ Tài chính đã công bố sửa đổi các yêu cầu về tỷ lệ an toàn tài chính đối với các công ty chứng khoán (tỷ lệ vốn khả dụng trên tài sản có trọng số rủi ro). Mặc dù tỷ lệ an toàn tài chính tối thiểu ở mức 180% vẫn giữ nguyên, khung quy định mới đã đưa ra hệ số rủi ro cao hơn đáng kể đối với các nhóm tài sản chính, bao gồm trái phiếu doanh nghiệp, các khoản phải thu và phần vốn góp. Giá trị các khoản đầu tư mất khả năng thanh toán phải được trừ đi khỏi vốn khả dụng của công ty chứng khoán (CTCK).

VIS Rating đánh giá, những thay đổi này mang lại tác động tích cực đối với năng lực tín nhiệm toàn ngành. Các quy định sửa đổi được thiết kế nhằm định hướng tăng trưởng vào các hoạt động kinh doanh an toàn hơn, hạn chế các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao và giảm thiểu rủi ro tập trung. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng trưởng kinh doanh thận trọng và quản trị rủi ro chặt chẽ, đặc biệt trong bối cảnh tâm lý nhà đầu tư lạc quan và sự tăng trưởng nhanh chóng của ngành.

Hệ số rủi ro đối với các nhóm tài sản có mức độ rủi ro cao đã tăng mạnh. Với trái phiếu doanh nghiệp, trọng số rủi ro tối đa được nâng từ 40% lên 45% và được xác định dựa trên kết quả xếp hạng tín nhiệm. Các khoản tạm ứng cho khách hàng lớn cũng tăng từ 8% lên 50%. Đối với hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC), mức tối đa được nâng từ 100% lên 150%. Riêng phần vốn góp vào công ty trách nhiệm hữu hạn nay được tính vào giới hạn đầu tư với một tổ chức; nếu vượt giới hạn, khoản đầu tư này sẽ phải chịu thêm 30% trọng số rủi ro.

Nhìn trong giai đoạn từ năm 2020 đến 9 tháng đầu năm 2025, tổng tài sản của 30 CTCK lớn nhất ngành có tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 34%. Nhiều công ty (thường là các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân) đã tích cực cung cấp vốn cho các doanh nghiệp lớn, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo, thông qua cho vay trực tiếp, đầu tư trái phiếu và cho vay ký quỹ. Tuy nhiên, những vướng mắc pháp lý gần đây và tình trạng chậm trả trái phiếu của một số doanh nghiệp lớn đã làm gia tăng rủi ro tín dụng.

Việc các ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào CTCK liên kết để tăng trưởng lợi nhuận cũng sẽ làm gia tăng rủi ro lan truyền trong hệ thống. Việc đẩy mạnh các dịch vụ chứng khoán làm tăng tín dụng tập trung vào các doanh nghiệp lớn cho các ngân hàng, tăng khả năng dễ bị tổn thương và rủi ro tín dụng liên quan đến khách hàng lớn. Trong ba năm qua, thị phần của các CTCK liên kết với ngân hàng tư nhân đã tăng đáng kể, nhờ vào các đợt tăng vốn lớn .

Mặc dù các quy định an toàn tài chính đang được siết chặt, tác động ngắn hạn đến tăng trưởng kinh doanh của CTCK dự kiến sẽ ở mức hạn chế. Phần lớn các CTCK duy trì tỷ lệ an toàn tài chính cao hơn nhiều so với ngưỡng 180%, bao gồm sáu công ty được VIS Rating xếp hạng tín nhiệm công bố ra công chúng: CTCP Chứng khoán MB (MBS, A+ Ổn định), CTCP Chứng khoán Sài Gòn – Hà Nội (SHS, A Ổn định), CTCP Chứng khoán VNDIRECT (VND, A- Ổn định), CTCP Chứng khoán AIS (AIS, A- Ổn định), CTCP Chứng khoán Tiên Phong (TPS, BBB Ổn định), CTCP Chứng khoán UP (UPS, BBB- Ổn định).

Các công ty tập trung vào cho vay ký quỹ (ví dụ MBS) và tự doanh cổ phiếu có thanh khoản cao (ví dụ SHS) vẫn có vị thế tốt, với tỷ lệ an toàn tài chính dao động từ 550 – 650% trong 6 tháng đầu năm 2025. Trong khi đó, các công ty nắm giữ nhiều trái phiếu doanh nghiệp (như VND, TPS) đang tích cực tăng vốn để nâng cao khả năng hấp thụ tổn thất và hỗ trợ đà tăng trưởng.

Nhóm phân tích kỳ vọng, quy định sửa đổi sẽ định hướng các CTCK tập trung vào hoạt động cốt lõi như cho vay ký quỹ, kinh doanh trái phiếu và các giấy tờ có giá khác, đồng thời hạn chế các nghiệp vụ không phải là hoạt động kinh doanh chính như phải thu BCC. Phân tích của VIS Rating cho thấy một số CTCK có lượng lớn phải thu BCC, thường gắn với cho vay các doanh nghiệp có dòng tiền yếu, đòn bẩy cao và lịch sử chậm trả trái phiếu, gây rủi ro tổn thất tín dụng cao.

Đáng chú ý, quy định mới đã đưa xếp hạng tín nhiệm từ các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế hoặc trong nước, làm cơ sở xác định hệ số rủi ro đối với đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Điều này phù hợp với Luật Chứng khoán 2024, vốn yêu cầu xếp hạng tín nhiệm cho phát hành trái phiếu và tạo điều kiện minh bạch hơn trong việc phân hóa rủi ro, đặc biệt đối với các công ty chuyên về đầu tư và phân phối trái phiếu.