Xóa độc quyền vàng: Từ tích trữ đến đầu tư minh bạch

Xóa độc quyền vàng: Từ tích trữ đến đầu tư minh bạch

Thị trường vàng, nếu được quản lý tốt, sẽ không chỉ là nơi mua – bán tài sản đơn thuần, mà có thể trở thành một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển tài chính quốc gia hiện đại, hội nhập và ổn định.

* Tổng Bí thư Tô Lâm: “Xóa bỏ độc quyền Nhà nước về vàng miếng”

Chiều 28/05/2025, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý thị trường vàng, Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra 4 bất cập lớn gồm: Quản lý thị trường kém linh hoạt, tồn tại độc quyền, chưa huy động được nguồn lực vàng trong dân và phương thức quản lý lỗi thời, lạc hậu so với xu hướng toàn cầu.

Thị trường vàng được quản lý kém linh hoạt, không phù hợp với diễn biến cung cầu chung trên thế giới, gây hệ lụy cho nền kinh tế, nhất là tình trạng buôn lậu vàng, chảy máu ngoại tệ ra nước ngoài. Cần thiết phải chuyển tư duy từ hành chính sang thị trường có kỷ cương, từ “siết để kiểm soát” sang “mở để quản trị”.

Theo Tổng Bí thư, việc người dân tích trữ vàng là một hình thức tiết kiệm, đầu tư chính đáng, cần được tôn trọng và định hướng bằng chính sách phù hợp. Mục tiêu là quản lý hiệu quả thị trường vàng, ổn định kinh tế vĩ mô và huy động nguồn lực phát triển kinh tế – xã hội.

Thành lập sàn giao dịch vàng là giải pháp cốt lõi

PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân – Giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM cho rằng, việc xóa bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng là cần thiết, vì bất kỳ lĩnh vực nào bị độc quyền quá lâu cũng tiềm ẩn những rủi ro và kìm hãm sự phát triển của thị trường.

PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân – Giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM

Tuy nhiên, việc xóa bỏ này phải thực hiện đi kèm các điều kiện nghiêm ngặt về cấp phép và giám sát. Các doanh nghiệp muốn tham gia sản xuất vàng miếng phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về kỹ thuật, năng lực tài chính và đặc biệt là phải chịu sự kiểm soát chất lượng chặt chẽ từ cơ quan chức năng để tránh tình trạng vàng thiếu tuổi, vốn đã từng xảy ra phổ biến trước khi Nghị định 24 ra đời.

Trước khi Nghị định 24 được ban hành và trao quyền sản xuất vàng miếng độc quyền cho SJC, thị trường từng ghi nhận tình trạng nhiều đơn vị sản xuất vàng miếng không đảm bảo chất lượng, thay vì đạt độ tinh khiết 99.99%, họ chỉ sản xuất vàng ở mức 99% hoặc thấp hơn, gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng.

Nếu sửa đổi Nghị định 24 để mở cửa cho nhiều tổ chức được phép sản xuất vàng miếng, thì đây phải được coi là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Không phải bất kỳ đơn vị nào cũng được phép tham gia, phải đảm bảo năng lực sản xuất, tính thanh khoản – nghĩa là khi phát hành vàng ra thị trường thì cũng phải có khả năng mua lại từ người dân theo quy định, tránh tình trạng “phát hành xong không mua lại”, gây rủi ro cho người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, thay vì chỉ tập trung vào việc xóa bỏ độc quyền vàng miếng, ông Huân cho rằng việc thành lập sàn giao dịch vàng là giải pháp cốt lõi hơn. Một sàn vàng được quy chuẩn – nơi các đơn vị được phép phát hành vàng miếng có thể niêm yết, giao dịch công khai theo tiêu chuẩn chất lượng – sẽ đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả cho thị trường. Khi đó, nhu cầu nắm giữ vàng vật chất sẽ không nhiều như hiện tại, bởi người dân chủ yếu đầu tư vàng với mục tiêu “mua thấp, bán cao”. Một thị trường vàng hiện đại sẽ phục vụ đúng nhu cầu này mà không cần người dân phải trực tiếp giữ vàng tại nhà.

Theo ông Huân, cần xây dựng cơ chế huy động vàng trong dân, chẳng hạn như cho phép Ngân hàng Nhà nước (NHNN) huy động vàng có trả lãi. Việc này không chỉ giúp tăng nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế mà còn giảm áp lực lên dự trữ ngoại tệ. Khi người dân gửi vàng tại NHNN, vừa an toàn vừa có lãi suất thì sẽ không giữ vàng vật chất tại nhà. Và theo quy luật, không ai rút vàng cùng một lúc, tương tự như gửi tiền ngân hàng, nên hoàn toàn có thể tận dụng nguồn lực vàng này để phục vụ phát triển các dự án của đất nước.

Mở rộng không đồng nghĩa với buông lỏng

Ông Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi cho rằng, đặt vấn đề cần xem xét lại cơ chế độc quyền trong sản xuất và phân phối vàng miếng phản ánh tư duy rất cởi mở, chủ động cải cách và bám sát thực tiễn kinh tế. Bước đi thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến vai trò của thị trường vàng trong tổng thể ổn định tài chính tiền tệ quốc gia.

Ông Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi

Nhiều năm qua, cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng từng được xem là giải pháp để kiểm soát thị trường, nay đã dần bộc lộ những điểm chưa phù hợp với diễn biến thực tế. Xóa bỏ độc quyền không chỉ gợi mở một hướng đi mới, mà còn truyền tải một tinh thần cải cách mềm mại: Tạo lập thị trường minh bạch, có cạnh tranh, nhưng vẫn trong khuôn khổ quản lý hiệu quả của Nhà nước.

Việc cho phép một số doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện được tham gia sản xuất vàng miếng không chỉ góp phần giảm thế độc quyền, mà còn mở ra cơ hội để thị trường được điều tiết bởi các yếu tố cung – cầu thực chất. Khi có thêm nguồn cung vàng miếng từ nhiều doanh nghiệp uy tín, giá vàng trong nước sẽ có xu hướng tiến gần hơn với giá thế giới. Từ đó, tâm lý đầu cơ, tích trữ, hay các hiện tượng sốt giá cũng sẽ dịu lại theo quy luật thị trường.

Tuy nhiên, mở rộng không đồng nghĩa với buông lỏng, cần đòi hỏi một khung giám sát kỹ lưỡng và rõ ràng. Doanh nghiệp sản xuất vàng phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vốn, công nghệ và minh bạch về thông tin.Vàng miếng cần được chuẩn hóa về trọng lượng, ký hiệu, có thể truy xuất nguồn gốc. Giá vàng niêm yết phải công khai, chịu sự kiểm tra định kỳ và thanh tra ngẫu nhiên. NHNN tiếp tục giữ vai trò điều phối, hướng dẫn và can thiệp cần thiết khi thị trường có biến động. Với sự giám sát hợp lý, mở rộng sản xuất sẽ không làm mất kiểm soát, mà ngược lại, tạo ra một thị trường lành mạnh và ổn định hơn.

Bên cạnh đó, ý tưởng đưa vàng vào giao dịch trên các sở giao dịch hàng hóa, hoặc thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia, hay sàn giao dịch trong Trung tâm tài chính quốc tế… là một bước đi phù hợp với xu thế phát triển tài chính toàn cầu.

Nếu được triển khai bài bản, đây sẽ là nền tảng giúp tăng tính minh bạch trong mua bán, nhờ có hệ thống ghi nhận rõ ràng, theo dõi được giá và khối lượng giao dịch. Đồng thời, nâng cao thanh khoản và khả năng tiếp cận thị trường của người dân, doanh nghiệp; chuyển hóa vàng từ tài sản tích trữ sang tài sản đầu tư thông qua các công cụ tài chính phái sinh. Sự xuất hiện của sàn giao dịch vàng cũng góp phần hiện đại hóa thị trường tài chính Việt Nam, tạo thêm kênh đầu tư cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, cũng cần lường trước một số rủi ro. Biến động giá vàng có thể ảnh hưởng tới tâm lý người dân và gây áp lực lên tỷ giá nếu dòng vốn đổ vào vàng quá mạnh. Việc cho phép giao dịch vàng phái sinh cần được kiểm soát chặt chẽ, tránh lạm dụng đòn bẩy tài chính. Cần có khung pháp lý rõ ràng và năng lực giám sát công nghệ tương xứng.

Do đó, giải pháp phù hợp là triển khai từng bước, có kiểm nghiệm thực tế và bảo đảm an toàn hệ thống tài chính tiền tệ. Việc từng bước mở cửa, điều tiết linh hoạt và tăng cường năng lực giám sát sẽ giúp gỡ bỏ những tồn tại nhiều năm qua, tăng niềm tin của người dân vào cơ chế thị trường và chính sách tiền tệ, huy động nguồn lực lớn trong dân một cách hiệu quả hơn.

Thị trường vàng, nếu được quản lý tốt, sẽ không chỉ là nơi mua – bán tài sản đơn thuần, mà có thể trở thành một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển tài chính quốc gia hiện đại, hội nhập và ổn định.

Cát Lam

FILI

– 12:00 30/05/2025